زنگ خطر جهانی: هرچند مبارزه با سیگار پیش می‌رود، اما هیولای نیکوتین با چهره‌ای جدید بازگشته است

در پیکاری نفس‌گیر و جهانی علیه دخانیات، خبرهای امیدوارکننده‌ای به گوش می‌رسد؛ اما سایه یک تهدید جدید و فریبنده، این دستاوردها را در معرض خطر قرار داده است. گزارش جهانی جدید سازمان جهانی بهداشت (WHO) تصویری دوگانه از این نبرد را ترسیم می‌کند: از یک سو، جمعیت مصرف‌کنندگان دخانیات در جهان از ۱٫۳۸ میلیارد نفر در سال ۲۰۰۰ به ۱٫۲ میلیارد نفر در سال ۲۰۲۴ کاهش یافته است. این یعنی تنها از سال ۲۰۱۰ به بعد، ۱۲۰ میلیون نفر از این چرخه مرگبار خارج شده‌اند. اما از سوی دیگر، این هیولا هنوز نمرده است؛ دخانیات همچنان یک‌پنجم جمعیت بزرگ‌سال جهان را در چنگال خود اسیر کرده و سالانه مسئول مرگ میلیون‌ها انسانی است که می‌شد از آن جلوگیری کرد.

دکتر تدروس ادهانوم گبریسوس، مدیرکل سازمان جهانی بهداشت، با اشاره به این پیشرفت‌ها می‌گوید: «میلیون‌ها نفر به لطف تلاش‌های خستگی‌ناپذیر کشورها در سراسر جهان برای کنترل دخانیات، در حال ترک مصرف هستند یا هرگز به آن روی نمی‌آورند. اما صنعت دخانیات دست‌بسته ننشسته است. آن‌ها در واکنش به این موفقیت، با ارتشی از محصولات نیکوتینی جدید به میدان بازگشته‌اند و با تهاجمی بی‌سابقه، نسل جوان را هدف گرفته‌اند. دولت‌ها دیگر فرصتی برای تعلل ندارند و باید سیاست‌های اثبات‌شده کنترل دخانیات را با قدرت و سرعتی بیشتر پیاده‌سازی کنند.»

سیگارهای الکترونیکی جوانان را هدف می‌گیرند

برای اولین بار، گزارش سازمان جهانی بهداشت ابعاد تکان‌دهنده اپیدمی مصرف سیگارهای الکترونیکی (ویپینگ) را آشکار کرده است. بیش از ۱۰۰ میلیون نفر در سراسر جهان به این محصولات اعتیاد پیدا کرده‌اند، آماری که جزئیات آن بسیار نگران‌کننده‌تر است:

• ۸۶ میلیون بزرگ‌سال: که عمدتاً در کشورهای با درآمد بالا ساکن هستند.
• ۱۵ میلیون نوجوان (۱۳ تا ۱۵ ساله): این عدد تنها بخش کوچکی از یک بحران بزرگ‌تر است. داده‌ها نشان می‌دهند که نوجوانان به‌طور متوسط نُه برابر بیشتر از بزرگ‌سالان به مصرف ویپینگ گرایش دارند.

این آمار تصادفی نیست. صنعت دخانیات با عرضه طعم‌های جذاب مانند پاستیل، نوشابه و میوه‌های استوایی، بسته‌بندی‌های شیک و بازاریابی گسترده در شبکه‌های اجتماعی، آگاهانه نسلی جدید را به نیکوتین وابسته می‌کند. آن‌ها این محصولات را با نقاب «کاهش آسیب» عرضه می‌کنند، درحالی‌که در حقیقت، ویپینگ دروازه‌ای برای ورود به دنیای دخانیات است و سلامت ریه‌ها و تکامل مغزی نوجوانان را با خطرات جدی روبه‌رو می‌کند.

اتیِن کروگ (Etienne Krug)، مدیر دپارتمان ترویج سلامت در سازمان جهانی بهداشت، هشدار می‌دهد: «سیگارهای الکترونیکی در حال دامن زدن به موج جدیدی از اعتیاد به نیکوتین هستند. ادعای کاهش آسیب، یک دروغ بازاریابی است. واقعیت این است که این محصولات کودکان ما را در سنین پایین‌تر به دام نیکوتین می‌اندازند و دستاوردهای چندین دهه مبارزه با دخانیات را تهدید به نابودی می‌کنند.»

زنان، پرچم‌داران ترک دخانیات

در میان آمارها، یک نقطه روشن و الهام‌بخش وجود دارد: زنان در خط مقدم ترک دخانیات قرار دارند. آن‌ها نه‌تنها هدف جهانی کاهش ۳۰ درصدی مصرف را محقق کرده‌اند، بلکه این کار را پنج سال زودتر از موعد مقرر (در سال ۲۰۲۰) انجام داده‌اند. شیوع مصرف دخانیات در میان زنان از ۱۱ درصد در سال ۲۰۱۰ به ۶٫۶ درصد در سال ۲۰۲۴ رسیده است. در مقابل، مردان با سرعتی بسیار کندتر در این مسیر حرکت می‌کنند و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۱ به این هدف نرسند. امروزه، بیش از ۸۰ درصد مصرف‌کنندگان دخانیات در جهان مرد هستند.

نگاهی به نقشه جهانی دخانیات

• آسیای جنوب شرقی: این منطقه که زمانی پایتخت دخانیات جهان بود، به لطف اجرای سیاست‌های سخت‌گیرانه، شاهد یک تحول شگرف بوده و شیوع مصرف در مردان را از ۷۰ درصد به ۳۷ درصد کاهش داده است.
• آفریقا: با کمترین نرخ شیوع (۹٫۵ درصد)، این قاره الگوی موفقی به شمار می‌رود. اما رشد سریع جمعیت، شمار کل مصرف‌کنندگان را در حال افزایش نگه داشته است.
• قاره آمریکا: کاهش ۳۶ درصدی یک دستاورد بزرگ است، اما نبود داده‌های کافی در برخی کشورها، تصویر کامل را پنهان می‌کند.
• اروپا: با کمال تأسف، اروپا با نرخ شیوع ۲۴٫۱ درصدی، به کانون جدید مصرف دخانیات در جهان تبدیل شده است. زنان اروپایی بالاترین نرخ مصرف را در جهان دارند.
• شرق مدیترانه و اقیانوسیه غربی: این مناطق با چالش‌های جدی روبه‌رو هستند و پیشرفت در آن‌ها بسیار کندتر از سایر نقاط جهان است.

نقشه راه پیروزی: بسته سیاستی MPOWER چیست؟

سازمان جهانی بهداشت تأکید می‌کند که ابزارهای لازم برای پیروزی در این نبرد در دسترس هستند. این سازمان از دولت‌ها می‌خواهد بسته سیاستی ام‌پاور (MPOWER) را به‌طور کامل اجرا کنند. این بسته یک نقشه راه قدرتمند و اثبات‌شده است که شامل شش استراتژی کلیدی است:

1. M (Monitor): نظارت بر مصرف دخانیات و سیاست‌های پیشگیرانه.
2. P (Protect): محافظت از مردم در برابر دود دست‌دوم با ایجاد فضاهای عمومی عاری از دخانیات.
3. O (Offer): ارائه کمک و خدمات حرفه‌ای برای ترک دخانیات.
4. W (Warn): هشدار دادن درباره خطرات دخانیات از طریق کمپین‌های رسانه‌ای و هشدارهای تصویری روی بسته‌بندی‌ها.
5. E (Enforce): اجرای کامل ممنوعیت تبلیغات، ترویج و حمایت‌های مالی صنعت دخانیات.
6. R (Raise): افزایش مالیات بر محصولات دخانی برای کاهش دسترسی و مصرف.

جرمی فرار (Jeremy Farrar)، دستیار مدیرکل سازمان جهانی بهداشت، در پایان می‌گوید: «اینکه هنوز نزدیک به ۲۰ درصد بزرگ‌سالان جهان درگیر محصولات دخانی و نیکوتینی هستند، یک واقعیت تلخ است. ما در این نبرد به پیروزی‌هایی دست یافته‌ایم، اما اکنون زمان سست شدن نیست. تنها راه برای شکست نهایی اپیدمی دخانیات، اقدامی قوی‌تر، سریع‌تر و متحدتر از همیشه است.»