تفاوت سرماخوردگی، آنفلوآنزا و کرونا در زمستان؛ از کجا تشخیص بدهیم؟

زمستان که از راه می‌رسد، گویی طبیعت لباس سپید بر تن می‌کند اما همراه با این زیبایی سرد، مهمانان ناخوانده‌ای هم پشت در خانه‌های ما کمین کرده‌اند. حتماً برای شما هم پیش آمده که صبحی سرد را با خارش خفیفی در گلو آغاز کنید یا ناگهان احساس کنید کوهی از خستگی روی شانه‌هایتان سنگینی می‌کند. در سال‌های اخیر و به‌ویژه پس از پاندمی جهانی، این نگرانی‌ها رنگ و بوی دیگری گرفته‌اند. حالا دیگر یک عطسه ساده فقط یک عطسه نیست؛ بلکه معمایی است که ذهن ما را درگیر می‌کند. آیا این فقط یک سرماخوردگی ساده است که با استراحت برطرف می‌شود؟ یا آنفلوآنزایی است که قرار است یک هفته ما را از کار و زندگی بیندازد؟ شاید هم پای سویه‌های جدید کرونا در میان باشد. تشخیص درست در همان ساعات اولیه نقش خرید مکمل تقویت سیستم ایمنی و روش‌های درمانی را تعیین می‌کند و می‌تواند مرز بین یک بهبودی سریع یا یک دوره نقاهت طولانی و فرساینده باشد. در این روزها که متخصصان از هم‌زمانی شیوع چندین ویروس تنفسی صحبت می‌کنند، داشتن آگاهی دقیق از زبان بدن و سیگنال‌هایی که می‌فرستد، مهم‌ترین سلاح ما برای عبور سلامت از فصل سرما محسوب می‌شود.

سرماخوردگی؛ مهمان ناخوانده اما مداراگر

وقتی صحبت از بیماری‌های فصل سرما می‌شود، سرماخوردگی رایج‌ترین و شاید بتوان گفت مهربان‌ترین آن‌هاست. این بیماری معمولاً با ادب و احترام وارد می‌شود! به این معنی که علائم آن به صورت تدریجی و آرام‌آرام خود را نشان می‌دهند. شاید در ابتدا فقط کمی احساس کنید گلویتان خشک شده یا آبریزش بینی مختصری دارید. ویروس‌های سرماخوردگی که راینوویروس‌ها مشهورترین آن‌ها هستند، علاقه‌ی زیادی به درگیر کردن سیستم تنفسی فوقانی دارند. یعنی بیشترین نمود بیماری را در بینی و گلو احساس خواهید کرد. آبریزش بینی، گرفتگی صدا و عطسه‌های مکرر از نشانه‌های کلاسیک این بیماری هستند. برخلاف تصور بسیاری از افراد، تب در سرماخوردگی بزرگسالان پدیده‌ی رایجی نیست و اگر هم اتفاق بیفتد، بسیار خفیف خواهد بود.

نکته‌ی جالب در مورد سرماخوردگی این است که معمولاً انرژی شما را به‌طور کامل تخلیه نمی‌کند. شما ممکن است احساس کلافگی داشته باشید و دستمال کاغذی تبدیل به بهترین دوستتان شود، اما همچنان توانایی انجام کارهای روزمره و سبک را دارید. بدن درد در این حالت بسیار خفیف است و آن احساس کوفتگی شدید که انگار کامیون از رویتان رد شده باشد، در سرماخوردگی جایی ندارد. معمولاً با گذشت چند روز و استراحت کافی، سیستم ایمنی بر ویروس غلبه می‌کند. البته استفاده از محصولاتی مثل قرص و کپسول سرماخوردگی می‌تواند در این دوران به کاهش علائم آزاردهنده مثل گرفتگی بینی کمک شایانی کند تا این دوره چند روزه را راحت‌تر سپری کنید.

وقتی آنفلوآنزا ناگهان زمین‌گیرتان می‌کند

داستان آنفلوآنزا اما کاملاً متفاوت است. اگر سرماخوردگی مثل یک مهمان ناخوانده‌ی آرام در می‌زند، آنفلوآنزا مثل یک طوفان سهمگین درب خانه را می‌شکند و وارد می‌شود. ویژگی بارز و کلیدی آنفلوآنزا "شروع ناگهانی" آن است. فردی که صبح با انرژی و سلامت کامل بیدار شده، ممکن است ظهر همان روز با حالتی نزار و تب‌دار به رختخواب برود. ویروس آنفلوآنزا شوخی ندارد و تمام بدن را به یکباره درگیر مبارزه می‌کند. تب بالا که گاهی تا چند روز ادامه پیدا می‌کند، لرزهای شدید که حتی زیر چندین پتو هم آرام نمی‌گیرد و دردهای عضلانی عمیق از نشانه‌های اختصاصی این بیماری هستند.

در این بیماری سردردهای شدید و خستگی مفرط چنان بر بیمار چیره می‌شود که حتی بلند شدن از تخت برای نوشیدن یک لیوان آب هم به مأموریتی دشوار تبدیل خواهد شد. برخلاف سرماخوردگی که عطسه و آبریزش بینی در آن پررنگ است، آنفلوآنزا بیشتر با سرفه‌های خشک و دردناک قفسه سینه همراه می‌شود. این ویروس می‌تواند برای گروه‌های حساس مثل کودکان خردسال، سالمندان و افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای خطرات جدی ایجاد کند. به همین دلیل است که پزشکان همواره بر جدی گرفتن علائم در ساعات اولیه تأکید دارند. در چنین شرایطی که بدن در حال جنگ تمام‌عیار با ویروس است، استفاده از تجهیزات پزشکی خانگی مانند تب‌سنج‌های دقیق برای پایش مداوم دمای بدن بسیار حیاتی است تا در صورت بالا رفتن بیش از حد دما، اقدامات لازم سریعاً انجام شود.

چهره‌های متفاوت کرونا در گذر زمان

کرونا یا همان کووید-۱۹، بازیگر هزارچهره‌ی این میدان است. از زمان ظهورش تا امروز، این ویروس بارها لباس عوض کرده و با هر سویه‌ی جدید، علائم متفاوتی از خود بروز داده است. اگرچه در ابتدای شیوع، از دست دادن حس بویایی و چشایی یک علامت اختصاصی و قطعی محسوب می‌شد، اما با آمدن سویه‌هایی مثل اومیکرون و زیرسویه‌های جدیدتر، این علامت کمرنگ‌تر شده و جای خود را به علائمی شبیه به سرماخوردگی و آنفلوآنزا داده است. همین موضوع باعث سردرگمی بسیاری از بیماران می‌شود. کرونا می‌تواند طیف وسیعی از علائم را ایجاد کند؛ از یک بی‌حالی ساده گرفته تا مشکلات حاد تنفسی.

یکی از ویژگی‌های فریبنده‌ی کرونا، دوره‌ی نهفتگی متغیر آن است. علائم ممکن است بین دو تا چهارده روز پس از تماس با ویروس ظاهر شوند. سرفه‌های خشک و ممتد، تنگی نفس یا احساس فشار روی قفسه سینه، خستگی شدید و گاهی مشکلات گوارشی مثل اسهال و تهوع در کرونا دیده می‌شوند. نکته مهم اینجاست که علائم کرونا اغلب به صورت نوسانی ظاهر می‌شوند؛ یعنی ممکن است بیمار یک لحظه احساس بهبودی کند و ساعاتی بعد دوباره علائم با شدت برگردند. با توجه به قدرت سرایت بالای سویه‌های جدید، استفاده از ماسک و ضدعفونی‌کننده‌ها همچنان یکی از موثرترین روش‌ها برای قطع زنجیره انتقال در محیط‌های شلوغ و سربسته به شمار می‌رود.

رمزگشایی تفاوت‌های ظریف در علائم بالینی

تشخیص افتراقی بین این سه بیماری نیازمند دقت در جزئیات است. اولین سرنخ، سرعت بروز علائم است. اگر احساس کردید حالتان لحظه به لحظه بدتر می‌شود و در عرض چند ساعت از سلامت کامل به بیماری شدید رسیدید، به احتمال زیاد با آنفلوآنزا طرف هستید. اما اگر علائم طی یکی دو روز آرام‌آرام زیاد شدند، کفه ترازو به سمت سرماخوردگی یا سویه‌های خفیف کرونا سنگینی می‌کند. سرنخ دوم درجه حرارت بدن است. تب بالای ۳۸.۵ یا ۳۹ درجه که با لرز شدید همراه باشد، امضای آنفلوآنزا است. در کرونا هم تب وجود دارد اما الگوی آن ممکن است متفاوت باشد و گاهی قطع و وصل شود، در حالی که در سرماخوردگی تب نادر است.

نوع درد هم می‌تواند راهنما باشد. دردهای عضلانی در آنفلوآنزا بسیار شدید و گسترده هستند، انگار که تمام بدن کوفته شده است. در کرونا درد وجود دارد اما معمولاً شدت آن کمتر از آنفلوآنزا است و بیشتر با احساس ضعف و بی‌حالی عمومی همراه می‌شود. سردرد در آنفلوآنزا بسیار شایع و شدید است، در حالی که در سرماخوردگی اگر سردردی هم باشد، معمولاً ناشی از گرفتگی سینوس‌هاست. توجه به گلو هم مهم است؛ گلودرد در سرماخوردگی و سویه‌های جدید کرونا بسیار شایع است و اغلب اولین علامت بیماری محسوب می‌شود، اما در آنفلوآنزا لزوماً علامت غالب نیست. برای تسکین این گلودردهای آزاردهنده، مصرف شربت‌های گیاهی ضد سرفه که حاوی عصاره‌هایی مثل آویشن یا پیچک هستند، می‌تواند التهاب را کاهش داده و بلع را آسان‌تر کند.

آبریزش یا تنگی نفس؟ مسئله این است

توجه به نوع ترشحات تنفسی و الگوی تنفس یکی از حیاتی‌ترین بخش‌های تشخیص است. آبریزش بینی شدید و گرفتگی مداوم بینی، پادشاه علائم سرماخوردگی است. اگر مدام عطسه می‌کنید و بینی‌تان کیپ شده اما حال عمومی‌تان نسبتاً خوب است، جای نگرانی زیادی نیست. اما وقتی پای تنگی نفس به میان می‌آید، زنگ‌های خطر به صدا در می‌آیند. تنگی نفس، احساس کمبود اکسیژن یا درد و فشار در قفسه سینه، هیچ‌گاه نباید نادیده گرفته شود. این علامت در سرماخوردگی و آنفلوآنزای معمولی (بدون عارضه) دیده نمی‌شود و می‌تواند نشانه‌ی درگیری ریوی در اثر کرونا یا ذات‌ریه ناشی از آنفلوآنزای شدید باشد.

سرفه‌ها هم زبان خودشان را دارند. سرفه‌های خلط‌دار معمولاً در اواخر سرماخوردگی دیده می‌شوند که نشانه‌ی دفع ترشحات سینوسی هستند. اما سرفه‌های خشک، مکرر و آزاردهنده که راه نفس را می‌بندند، بیشتر در کرونا و آنفلوآنزا دیده می‌شوند. اگر احساس گرفتگی بینی دارید ولی تنگی نفس ندارید، استفاده از محلول‌های بخور و استنشاقی می‌تواند با مرطوب کردن مجاری تنفسی، احساس راحتی بیشتری ایجاد کند و فشار را از روی سینوس‌ها بردارد، اما اگر حس کردید نفس کشیدن برایتان سخت شده، بخور درمانی راه حل اصلی نیست و باید به فکر بررسی اکسیژن خون باشید.

ساختن دژ دفاعی مستحکم برای بدن

بهترین حمله، دفاع است. این قانون در نبرد با ویروس‌های زمستانی بیش از هر جای دیگری صدق می‌کند. سیستم ایمنی بدن ما مانند ارتشی است که اگر مهمات کافی داشته باشد، می‌تواند بسیاری از این ویروس‌ها را قبل از اینکه باعث بیماری شوند، نابود کند یا دست‌کم شدت بیماری را به شدت کاهش دهد. تغذیه سالم سرشار از میوه و سبزیجات تازه، خواب کافی و مدیریت استرس، پایه‌های اصلی این دژ دفاعی هستند. اما در دنیای پرشتاب امروز، گاهی دریافت تمام ریزمغذی‌ها فقط از طریق غذا ممکن نیست. ویتامین C یکی از مشهورترین سربازان این ارتش است که مصرف منظم آن می‌تواند مدت زمان بیماری را کوتاه کند. استفاده از قرص ویتامین C و جوشان به خصوص در فصول سرد سال، یک عادت پسندیده برای تقویت خط مقدم دفاعی بدن است.

عنصر حیاتی دیگر زینک یا روی است. این ماده معدنی نقش شگفت‌انگیزی در جلوگیری از تکثیر ویروس‌ها در مخاط بینی و گلو دارد. تحقیقات نشان داده‌اند که اگر زینک در ۲۴ ساعت اول شروع علائم مصرف شود، می‌تواند شدت سرماخوردگی را به‌طور چشمگیری کاهش دهد. پزشکان معمولاً مصرف دوره‌ای انواع مکمل زینک و روی را برای افرادی که زیاد دچار سرماخوردگی می‌شوند توصیه می‌کنند. همچنین نباید از ویتامین D غافل شد؛ ویتامینی که کمبود آن در زمستان به دلیل نور کمتر خورشید شایع است و نقش کلیدی در تنظیم پاسخ‌های ایمنی دارد. مصرف روزانه یا هفتگی مولتی‌ویتامین‌های روزانه که حاوی دوز متعادلی از این ویتامین‌ها باشد، بدن را در حالت آماده‌باش نگه می‌دارد.

مدیریت هوشمندانه بیماری در خانه

اگر با وجود تمام پیشگیری‌ها بیمار شدید، وحشت نکنید. بدن شما هوشمند است و می‌داند چطور مبارزه کند؛ وظیفه شما حمایت از آن است. استراحت مطلق کلید طلایی بهبودی است. وقتی شما فعالیت فیزیکی را متوقف می‌کنید، بدن تمام انرژی خود را صرف مبارزه با ویروس می‌کند. هیدراته نگه داشتن بدن با نوشیدن آب، دمنوش‌های گرم و سوپ‌های رقیق بسیار حیاتی است. مایعات به رقیق شدن ترشحات و دفع سموم کمک می‌کنند. در این دوران، هوای خانه را مرطوب نگه دارید و از تهویه مناسب غافل نشوید.

در مورد مصرف دارو باید هوشیار باشید. آنتی‌بیوتیک‌ها هیچ اثری روی ویروس‌ها (سرماخوردگی، آنفلوآنزا و کرونا) ندارند و مصرف خودسرانه آن‌ها فقط باعث مقاومت میکروبی و ضعیف شدن بدن می‌شود. برای کنترل علائم، درمان‌های حمایتی کافی است. اگر بدن‌درد دارید یا تب اذیتتان می‌کند، مسکن‌های ساده کمک‌کننده هستند. همچنین استفاده از مکمل‌های گیاهی تقویت بدن که بر پایه اکیناسه، پلارجینیوم یا سایر گیاهان دارویی فرموله شده‌اند، می‌تواند بدون عوارض جانبی داروهای شیمیایی، سیستم ایمنی را برای پاکسازی سریع‌تر ویروس تحریک کند. صبر داشته باشید و به بدن خود زمان بدهید.

خط قرمزهایی که نباید از آن‌ها گذشت

با اینکه اکثر این بیماری‌ها با مراقبت خانگی بهبود پیدا می‌کنند، اما مرزی وجود دارد که عبور از آن نیازمند مداخله پزشکی فوری است. دانستن این خطوط قرمز می‌تواند نجات‌بخش باشد. اگر تب بالا بیش از سه روز طول کشید و با داروهای معمولی پایین نیامد، نشانه خوبی نیست. اگر تب قطع شد و بعد از چند روز دوباره با شدت بیشتر برگشت، احتمال عفونت ثانویه باکتریایی وجود دارد. هرگونه درد قفسه سینه، تنگی نفس در حالت استراحت، یا کبودی لب‌ها و ناخن‌ها نشان‌دهنده افت اکسیژن خون است و باید بلافاصله به اورژانس مراجعه شود.

در کودکان و سالمندان علائم ممکن است متفاوت باشد. اگر کودک دچار بی‌آبی شدید شد (گریه بدون اشک یا ادرار کم)، به سختی نفس می‌کشید (فرورفتن قفسه سینه هنگام تنفس) یا به شدت خواب‌آلود و گیج بود، نباید لحظه‌ای در مراجعه به پزشک درنگ کرد. افراد دارای بیماری‌های قلبی، دیابت یا آسم نیز باید با شروع اولین علائم آنفلوآنزا یا کرونا با پزشک خود مشورت کنند، زیرا ویروس می‌تواند بیماری زمینه‌ای آن‌ها را از کنترل خارج کند. هوشیاری نسبت به این علائم و پرهیز از بی‌خیالی طی کردن بیماری، ضامن سلامت شماست.

کلام آخر؛ عبور سلامت از روزهای سرد

زمستان با تمام زیبایی‌هایش، چالش‌هایی را هم برای سلامت ما به همراه دارد. تفاوت بین سرماخوردگی، آنفلوآنزا و کرونا گاهی بسیار باریک است، اما بدن ما با زبان نشانه‌ها با ما صحبت می‌کند. با دقت در نوع شروع علائم، شدت تب و دردهای عضلانی، می‌توانیم تا حد زیادی نوع بیماری را حدس بزنیم و رفتار درستی در پیش بگیریم. فراموش نکنید که هیچ دارویی به اندازه استراحت، آرامش روانی و تغذیه سالم قدرتمند نیست. خوددرمانی‌های تهاجمی را کنار بگذارید و به سیستم ایمنی بدنتان اعتماد کنید، اما همواره گوش‌به‌زنگ علائم هشداردهنده باشید. با رعایت اصول بهداشتی و تقویت بدن، می‌توان از این فصل سرد به گرمی و سلامت عبور کرد و از زیبایی‌های زمستان بدون ترس از بیماری لذت برد.