برندهای شیرخشک و انواع و تفاوت های آنها
راهنمای جامع شیرخشک – بخش سوم
شیرخشک چیست؟
شیر خشک نوزاد یک نوع پودر شده از شیر است که به عنوان جایگزین شیر مادر برای تغذیه نوزادان در دسترس است. این شیر خشک شامل ترکیباتی از پروتئین، کربوهیدرات، چربی، ویتامینها، مواد معدنی و سایر ترکیبات غذایی است که باید برای رشد و توسعه سالم نوزادان تامین شود. باید توجه داشت که شیر خشک نباید به عنوان گزینه اولیه برای تغذیه نوزاد مطرح شود و اولویت همیشه باید برای شیر مادر باشد. استفاده از شیر خشک باید به عنوان یک گزینه ثانویه در مواردی مثلعدم توانایی مادر برای شیردهی، حساسیت به پروتئین شیر مادر و یا نیاز به تغذیه اضافی نوزادان باشد.
در سال ۱۸۶۶بود که اولین بار یک داروساز سوئیسی آلمانیتبار به نام هنری نستله با استفاده از ترکیب و فرموله کردن شیر گاو، آرد و شکر غذای جایگزینی را برای نوزادانی که از شیر مادر محروم بودند، فراهم کرد. او تولید این محصول جدید را با نام لاکتوز فارینا نستله در همان سال آغاز کرد
انواع شیرخشک:
شیرخشکها بر اساس تقسیمبندی جهانی به دو دسته کلی تقسیم میشوند:
شیر خشکهای رگولار و شیرخشکهای رژیمی
شیرخشکهای رگولار، نوعی شیرخشک است که تمامی مواد موجود در شیر به عنوان یک ترکیب کامل در آن موجود است و برای نوزادان سالمی که از شیر مادر محروم هستند استفاده میشود اما شیرخشکهای رژیمی، شیرخشکهایی هستند که بر اساس نیاز گروهی از نوزادان ویژگیها و ترکیبات آنها دچار تغییر شده تا مناسب شرایط خاص نوزاد شود، برای مثال برای نوزادانی که حساسیت به لاکتوز دارند یا دچار کولیک و برخی بیماریهای گوارشی و اسهال هستند یا برای نوزادانی که به پروتئین شیرگاو حساس هستند
شیرخشکهای رگولار:
انواع مختلفی از شیرخشکهای رگولار در ایران وجود دارند که خوشبختانه با توجه به نظارتهای دقیق و حساسیتهای وزارت بهداشت و درمان و سازمان غذا و دارو، از لحاظ کیفیت و تکنولوژی ساخت با بهترین کیفیت جهانی تولید میشوند و دائما تحت پالایش و نظارت بر اساس استانداردهای دقیق قرار میگیرند
شیرخشکهای رگولار موجود در ایران با برندهای مختلفی وجود دارند که از جمله معروفترین آنها آپتامیل، ببلاک، بیومیل، سوپرامیل، گیگوز و تروویتال است. همچنین لازم به ذکر است که اخیرا شرکت فرانسوی دنون شیرخشک آپتامیل پرونوترا را که پراستفادهترین شیرخشک در اتحادیه اروپا و انگلستان است و با تکنولوژی جدیدتری تولید میشود را در ایران تولید میکند
اصولا ماده اصلی شیرخشکهای رگولار در تمام دنیا شیرگاو است اما ممکن است که در بازار انواع دیگری که بر پایه شیر بز یا شیر گوسفند باشند هم مشاهده کنید
شیرخشکهای رژیمی:
شیرخشکهای رژیمی برای مصارف خاص یا شرایط و مشکلات خاص برخی نوزادان استفاده و عموما توسط متخصصین اطفال تجویز میشوند برای مثال برای نوزادانی که به لاکتوز حساسیت دارند یا برای نوزادان نارس که به کالری و پروتئین بیشتری نسبت به نوزادان با وزن طبیعی دارند.
انواع فرمولاسیون پایهی شیر خشک:
به شیر خشک شیرخواران از بدو تولد Infant formula و بعد از ۶ ماهگی Follow up formula گفته میشود.
شیر خشکها بر اساس فرمولاسیون پایهی آنها به دو دسته تقسیم میشوند:
۱- شیر خشک بر پایهی شیر گاو
۲-شیر خشک بر پایهی سویا
در نوع اول منشا پروتئین، پروتئینهای شیر گاو (پروتئین وی که پروتئین محلول است و کازئین که پروتئین نامحلول و دیر هضم است) میباشد.
در نوع دوم منشا آن، پروتئین سویا است و در صورتی که کودک به پروتئینهای شیر گاو حساسیت داشته باشد استفاده میشود. برای تولید شیر خشک چه با منبع گیاهی و چه منبع حیوانی، تغییرات زیادی روی پروتئین ها، چربی، کربوهیدرات، املاح و مواد معدنی و ویتامینهای آنها انجام میشود تا فرمول آن به شیر مادر نزدیک شود و برای نوزاد قابل استفاده باشد.
انواع شیر خشک بر پایهی شیر گاو
ویژگیهای شیرخشک رگولار
ترکیب مواد مغذی: شیر خشک رگولار، با ترکیب مناسبی از پروتئینها، کربوهیدراتها، چربیها، ویتامینها و مواد معدنی، به نوزادان کمک میکند تا تمام نیازهای تغذیهای خود را دریافت کنند. پروتئین موجود در شیر خشک، شامل پروتئینهای سریع و دیر هضم است و به نوزادان کمک میکند تا از طریق کاهش احتمال ابتلا به حساسیت غذایی، سلامتی بهتری داشته باشند. همچنین، شیر خشک رگولار حاوی کربوهیدراتهایی با سرعت جذب کند است که به نوزادان کمک میکند تا انرژی لازم برای رشد و تکامل خود را به دست آورند.
حل شدن آسان: شیر خشک رگولار به دلیل ترکیب مناسب مواد مغذی و استفاده از تکنولوژی پیشرفته، قابلیت حل شدن آسان و سریع در آب را داراست. این ویژگی باعث میشود که نوزادان به راحتی از طریق مصرف شیر خشک، تمام نیازهای تغذیهای خود را دریافت کنند. عدم وجود شکر اضافی و رنگهای مصنوعی: شیر خشک رگولار، به دلیلعدم وجود شکر اضافی و رنگهای مصنوعی، به نوزادان کمک میکند تا از طریق مصرف آن، سلامتی بهتری داشته باشند. همچنین، عدم وجود رنگهای مصنوعی در شیر خشک، به والدین اطمینان میدهد که محصولی کاملاً طبیعی و سالم برای تغذیه نوزادان خود انتخاب کردهاند.
قابلیت استفاده در شرایط مختلف: شیر خشک رگولار، به دلیل ویژگیهایی که دارد، قابل استفاده در شرایط مختلفی است. این شیر خشک، به راحتی در فضاهایی با دمای خنک و خشک نگهداری میشود و به والدین اجازه میدهد تا در هر زمان که نیاز دارند، از آن برای تغذیه نوزادان خود استفاده کنند.
شیر خشک رگولار، به دلیل ترکیب مناسب مواد مغذی، مناسب برای نوزادانی است که از شیر مادر خود محروم هستند یا نمیتوانند شیر مادر را مصرف کنند. همچنین، شیر خشک رگولار به نوزادانی که از طریق شیر مادر نمیتوانند تمام نیازهای تغذیهای خود را دریافت کنند، کمک میکند تا به رشد و تکامل سالمی دست یابند.
در کل، شیر خشک رگولار با توجه به ویژگیهایی که دارد، به نوزادان کمک میکند تا تمام نیازهای تغذیهای خود را دریافت کنند و به رشد و تکامل سالمی دست یابند.
معروفترین شیرخشکهای رگولار در بازار:
آپتامیل۱، آپتامیل۲، آپتامیل۳، آپتامیل پرونوترا ۱، آپتامیل پرونوترا ۲، آپتامیل پرونوترا ۳، نان ۱، نان ۲، نان۳، نان اپتی پرو ۱ و نان اپتی پرو ۲، نان اپتی پرو ۳، ببلاک ۱، ببلاک ۲، ببلاک ۳ ، ترویتال ۱، ترویتال ۲، تروویتال ۳، سوپرامیل ۱، سوپرامیل ۲، سوپرامیل۳، گیگوز ۱، گیگوز ۲، گیگوز ۳، بیومیل ۱، بیومیل ۲، بیومیل ۳، بیومیل پلاس ۱، بیومیل پلاس ۲، بیومیل پلاس ۳، هیپ ۱، هیپ ۲، هیپ جونیور ، اسامای ۱، اسامای ۲، اسامای ۳، لاکتومیل
شیر خشک بدون لاکتوز یا لاکتوز فری
لاکتوز یا قند شیر که یک دی ساکارید متشکل از گلوکز و گالاکتوز میباشد و به عنوان منبع کربوهیدرات در شیر خشکهای عادی وجود دارد که در بدن توسط آنزیم لاکتاز هضم و تجزیه میشود.
در برخی کودکان به دلیل کافی نبودن آنزیم لاکتاز در دستگاه گوارش لاکتوز به خوبی هضم نمیشود و به صورت دست نخورده وارد رودهها شده و در آنجا توسط باکتریهای بیهوازی هضم شده و تولید گاز و اسید میکند که در نتیجه منجر به درد، اسپاسم و سوزش مقعد و نفخ برای نوزاد میشود. همچنین باقی ماندن لاکتوز در دستگاه گوارش باعث کشیده شدن آب به داخل رودهها و بروز مشکلات گوارشی نظیر اسهال میگردد.
در نوزادان حساس به لاکتوز برای جلوگیری از ناراحتیهای گوارشی، شیر خشکهای رگولار جای خود را به شیرخشکهای بدون لاکتوز میدهند که در ترکیبات آنها از کربوهیدرات دیگری مانند مالتودکسترین استفاده شده است.
از معروفترین برندهای شیرخشکهای بدون لاکتوز به شیر خشکهای زیر میتوان اشاره کرد:
ببلاک LF، بیومیلLF، و AL110 و کندامیل LF
شیر خشک ضد رفلاکس یا شیرخشک آنتی رفلکس
دریچه مری که در ورودی معده قرار دارد به صورت یک زبانه وظیفه دارد مانع از برگشت محتویات معده به داخل مری شود. هنگام بلع غذا این دریچه باز میشود و بعد از اتمام عمل بلع این دریچه بسته میشود تا مری و سایر اعضا از تماس با اسید معده در امان باشند. در ماههای اول در کودکان به دلیل تکامل نیافتن دستگاه گوارش، به پشت خوابیدن زیاد و استعمال دخانیات توسط اطرافیان رفلاکس یا برگشت شیر از معده به مری شایع میباشد.
علائم رفلاکس شامل: مشکل در خوابیدن، سرفه، کاهش وزن، بیاشتهایی، ترشح بزاق بیش از حد و مشکلات تنفسی مانند سینه درد و سرفه، بیقراری و گریه، سوزش سر دل و تورم گلو میباشد. متاسفانه تشخیص اینکه آیا نوزاد دچار سوزش سردل مزمن شده است یا خیر چندان راحت نیست. به منظور تشخیص این مطلب باید حتما با پزشک اطفال مشورت شود.
در این نوزادان برای رفع مشکل از شیرهای ضدرفلکس یا اصطلاحا AR استفاده میشود. در شیرهای AR از صمغهای گیاهی استفاده میشود که باعث افزایش قوام شیر میگردد. در این نوع شیرها مقدار پروتئین کازئین هم نسبت به انواع معمولی بیشتر است.
از معروفترین شیرخشکهای آنتی رفلاکس در یران به این موارد میتوان اشاره کرد:
بیومیلAR، ببلاکAR، تروویتالAR، نانAR
شیر خشک ضدآلرژی یا شیرخشکهای هایپوآلرژی
برخی نوزادان نسبت به پروتئینهای شیر گاو حساسیت نشان میدهند. از علائم حساسیت به پروتئینهای شیر گاوی میتوان به اسهال، دل درد، مشکلات گوارشی، کاهش وزن و بیاشتهایی، بروز درماتیت و تظاهرات پوستی اشاره کرد.
در این کودکان برای جلوگیری از بروز حساسیت باید از شیرهای هایپو آلرژیک استفاده گردد که پروتئین آنها به قطعات کوچکتر هیدرولیز شده و از قابلیت حساسیتزایی آنها کاسته شده است.
معروفترین برندهای شیرخشک هایپوآلرژیک در ایران شامل:
ببلاکHA1، ببلاکHA2، آپتامیلHA1، آپتامیلHA2، نانHA
شیرخشک نوترامیژن
در شیر نوترامیژن پروتئین هیدرولیز شده کازئین استفاده شده است و از پروبیوتیک نیز باکتری لاکتوباسیلوس (Enflora LGG) افزوده شده است.
این شیر از بدو تولد قابل استفاده است.
شیرخشک آپتامیل پپتی ۱ و آپتامیل پپتی ۲
در شیر آپتامیل پپتی درصد هیدرولیز پروتئین وی از نوع HA بیشتر است تا حساسیتزایی آن نیز کمتر شده است. این شیر از بدو تولد قابل استفاده است.
شیر خشک آپتامیل پپتی جونیور
در شیر آپتامیل پپتی جونیور درصد هیدرولیز پروتئین از شیرخشکهای هایپوآلرژیک بیشتر است و متعاقبا درصد حساسیتزایی آن نیز کمتر شده است و همچنین در این شیر خشک لاکتوز نیز به میزان بسیار کم کاهش یافته و چربی MCT oil نیز به آن افزوده شده است. این شیر از بدو تولد قابل استفاده است.
علت استفاده از MCT Oil چیست؟ در حالت اسهال به وجود آمده از حساسیت به پروتئین گاوی، فرصت کافی برای ترشح صفرا وجود ندارد و چربیهای جذب نشده، خود اسهال را تشدید میکنند. در این شرایط، استفاده از چربیهای سبکتر مانند MCT oil بدلیل هضم و حلالیت راحتتر مناسبتر است.
شیر خشک آ ال ۱۱۰
شیر AL110 فرمولاسیون مانند پپتی جونیور دارد ولی به جای پروتئین هیدرولیز شده از کازئین هیدرولیز شده به همراهMCT oil استفاده شده و لاکتوز از فرمولاسیون شیر حذف شده است. ارزش غذایی پروتئین وی بیشتر و طعم آن نیز بهتر از کازئین است.
این شیر از بدو تولد قابل استفاده است.
شیرخشک ببلاک کامفورت
در شیر ببلاک کامفورت نیز پروتئین از نوع وی هیدرولیز شده وجود دارد. در این شیر میزان لاکتوز کاسته شده به جای آن نشاسته به شیرخشک اضافه میشود که باعث کاهش برگشت شیر از معده به مری میشود. همچنین دارای بتاپالمتیک اسید میباشد که در کاهش یبوست کمک کننده است.
شیرخشک سیمیلاک
نوزادان مبتلا به نارسایی قلبی و فشار خون بالا و مبتلا به نفریت حاد به کالری بالایی نیاز دارند چون قبل از این که حجم معینی از شیر را مصرف کنند و به طور کافی تغذیه شوند خسته میشوند. به علاوه در این نوزادان برای کنترل فشار خون بالا و جلوگیری از ایجاد بار زیاد کلیه، باید میزان سدیم موجود در شیر آنها کمتر از میزان معمول باشد. لذا شیر خشکی با مقدار سدیم کم ساخته شده است. این شیرخشک برای نوزادان مبتلا به نارسایی قلبی، فشار خون بالا، نفریت حاد (ناراحتی کلیه) فراوری شده است. به این ترتیب در حجم کمتر، کالری بالاتری را برای نوزاد فراهم میکند و همین طور سدیم آن کمتر از سدیم شیر مادر است.
این نوع شیر خشک فقط برای مدت کوتاه قابل استفاده است. زیرا بعد از مدتی اختلال در میزان آب و الکترولیت ایجاد میشود.
شیر خشک سیمیلاک توتال کامفورت
شیر سیمیلاک توتال کامفورت 1 و 2 علاوه بر این که برای کودکان مبتلا به مشکلات قلبی عروقی یا کلیوی استفاده میشود به دلیل داشتن پروتئین هیدرولیز شده و لاکتوز کم در کودکانی که حساسیت به پروتئین گاوی و یا لاکتوز دارند نیز استفاده میشود.
شیر خشک بر پایهی آمینو اسید
در این شیرها پروتئین بسیار هیدرولیز شده و تنها آمینو اسیدهای آزاد باقیماندهاند ؛بنابراین دیگر خاصیت حساسیتزایی برای نوزاد نخواهند داشت. این شیرها فاقد لاکتوز بوده و قند آنها پلیمر گلوکز و ساکارز است. چربی موجود در آنها نیز مخلوطی از اسیدهای چرب با زنجیره متوسط و بلند است. اسیدهای چرب با زنجیره متوسط به جای ورود به مجرای لنفی روده مستقیم وارد جریان خون پورت شده و به کبد میرسند.
بر این اساس شیر خشکهایی با میزان بالای MCT oil در بیماران مبتلا به سوء جذب شدید، انسداد مجاری لنفاوی و شیلوتوراکس (بیرون زدن محتویات لنفی از مجرای لنفی به دلیل اختلال یا انسداد در آن) مورد استفاده قرار میگیرند. از معروفترین برند این نوع شیرخشک در ایران شیرخشک NEOCATE میباشد
شیرهای فاقد گلوتن
گلوتن از خانواده پروتئینها است و در غلاتی مانند گندم و جو یافت میشود. بیماری سلیاک، حادترین شکلعدم تحمل گلوتن است. بیماری سلیاک یک اختلال خود ایمنی محسوب میشود که ورود گلوتن را به بدن مثل یک عامل خارجی میبیند. در نتیجه سیستم ایمنی به گلوتن و پوشش روده حمله میکند. این حمله به دیوارههای روده آسیب رسانده و ممکن است باعث کمبود مواد مغذی، کم خونی، مشکلات گوارشی و ابتلا به بیماریهای دیگر شود.
در کودکانی که مبتلا به بیماری سلیاک هستند مصرف شیر خشکهای بدون گلوتن توصیه میشود. از معروفترین برندهای شیرخشکهای فاقد گلوتن در ایران شیرخشک بیومیل پلاس است
شیر خشکهای مخصوص نوزادان نارس یا شیرخشکهای PRE
شیر خشکهای پره برای نوزادانی که در بدو تولد کمتر از ۲۵۰۰ گرم وزن دارند و نوزادان نارس یعنی نوزادانی که قبل از ۳۸ هفتگی متولد شدهاند مناسب است.
شیرخشکهای پره نسبت به شیر معمولی رقیقتر است زیرا در نوزادان نارس دستگاه گوارش از نظر عملکرد یعنی حرکات جلو برنده و جذب، ناقص عمل میکند و بنابراین تخلیه معده در این نوزادان کندتر صورت میگیرد. همچنین فعالیت آنزیم لاکتاز (آنزیم تجزیه کننده لاکتوز شیر) نیز در دستگاه گوارش این نوزادان نسبت به نوزادان کامل کمتر است بنابراین لاکتوز این شیر کمتر است.
لیپاز (آنزیم تجزیه کننده چربی) و نمکهای صفراوی کمتری هم دارند بنابر این منشأ چربی این شیرخشک Medium chain TG یا MCT است که در آب محلول هستند و برای هضم نیاز به نمکهای صفراوی ندارند و از بروز اسهال چرب جلوگیری میکنند و به علاوه سبب افزایش وزن و جذب بهتر کلسیم در نوزادان با وزن کم نیز میشوند.
نوزادان نارس و کم وزن به کم خونی ناشی از کمبود آهن حساس ترند و شیرخشک آنها باید حاوی آهن بیشتری باشد.
از معروفترین شیرخشکهای پره در ایران میتوان به این موارد اشاره کرد:
آپتامیلPDF، پری نان، پره ببلاک
شیر خشک آپتامیل پره
شیر خشک آپتامیل پره برای نوزادانی که زیر ۱۵۰۰ گرم وزن دارند و در بیمارستان بستری هستند، استفاده میشود. تغذیه این کودکان از راه بینی است. بعد از بهبودی شرایط نوزاد و مرخص شدن از بیمارستان تغذیه او با شیر خشک آپتامیل PDF یا سایر شیر خشکهای مخصوص نوزادان کم وزن و نارس ادامه مییابد.
آپتامیل FMS
آپتامیل FMS یک غنی کنندهی شیر مادر است که در کنار شیر مادر باعث افزایش میزان پروتئین، انرژی و کالری شیر مادر میشود تا نیازهای نوزادان نارس را تامین کند.
این شیر حاوی پروتئین وی هیدرولیز شده میباشد و باید هم دمای شیر مادر مصرف شود.
شیر خشک بر پایهی سویا
این شیرها در شیر خوارانی که به دلیل حساسیت شدید قادر به تحمل پروتئین شیر گاو نیستند یا فاقد آنزیم لاکتاز بوده و قادر به هضم لاکتوز نیستند، استفاده میشوند. با توجه به اینکه این شیرخشکها بر پایهی پروتئین سویا میباشند، به دلیل کافی نبودن مقدار متیونین که از اسیدهای آمینه ضروری برای شیر خواران است، به آنها این اسید آمینه ضروری اضافه شده است. قند موجود در این شیرها ساکارز و پلیمر گلوکز است.
از جمله شیرخشکهای این دسته به بیومیل سوی میتوان اشاره کرد
شیر ایزومیل ان جی سوکروز فری
شیر ایزومیل ان جی سوکروز فری (فاقد ساکارز) از پروتئین سویا استفاده شده همچنین این ترکیب فاقد سوکروز بوده و از نشاسته به عنوان منبع کربوهیدرات آن استفاده میشود.
شیر خشک کودکان در حال رشد
با افزایش سن نوزاد و افزوده شدن منابع تامین انرژی به جز شیر خشک در تغذیه کودک، از میزان انرژی و چربی شیرخشک کاسته میشود ولی میزان آهن و پروتئین و کلسیم شیر افزایش مییابد.
از جمله برندهای معروف این دسته آپتاکید، تروکید، نان کید هستند
نوتری سالو
نوتری سالو نیز شیر خشک مورد استفاده برای کودکان بالای ۳ سال است با این تفاوت که فاقد لاکتوز است و برای کودکانی که دچار مشکلاتعدم تحمل لاکتوز هستند مناسب است.
شیر خشک ببلاک جونیور
شیر خشک ببلاک جونیور مناسب کودکان ۲ سال به بالا است و نسبت به ببلاک ۳ دارای آهن و کلسیم بیشتر ولی چربی و پروتئین کمتری است.
شیر خشک بیومیل پلاس جونیور
شیر خشک بیومیل پلاس جونیور مناسب کودکان یک سال به بالا است و نسبت به شیر خشک بیومیل پلاس ۳ دارای آهن و کلسیم و پروتئین بالاتر ولی چربی و کربوهیدرات پایینتری است.
انتخاب شیرخشک مناسب برای تغذیه نوزادان، یکی از مسائل مهم و حساس در تربیت کودکان است. در ادامه، توصیههایی را برای انتخاب شیرخشک مناسب برای تغذیه نوزادان آوردهایم:
- مشورت با پزشک
قبل از انتخاب هر نوع شیرخشکی برای تغذیه نوزاد، بهتر است با پزشک مربوطه مشورت کنید. پزشک میتواند با توجه به وضعیت سلامتی و نیازهای تغذیهای نوزاد، به شما کمک کند تا شیرخشک مناسب را انتخاب کنید.
- مطالعه برچسب محصولات
قبل از خرید شیرخشک، برچسب محصول را با دقت بخوانید و مطمئن شوید که شیرخشک انتخابی شما، حاوی تمام مواد مغذی مورد نیاز نوزاد است. همچنین، مطمئن شوید که شیرخشک حاوی شکر اضافی و رنگهای مصنوعی نیست.
- مطالعه ترکیب مواد مغذی
ترکیب مواد مغذی شیرخشک بسیار مهم است. شیرخشک مناسب برای تغذیه نوزادان، باید حاوی تمام مواد مغذی مورد نیاز نوزاد باشد. پروتئین، کربوهیدرات، چربی، ویتامینها و مواد معدنی، از مواد مغذی مهمی هستند که باید در ترکیب شیرخشک موجود باشند.
- آزمایش شیرخشک
قبل از استفاده از هر نوع شیرخشکی برای تغذیه نوزاد، بهتر است با استفاده از یک مقدار کم از شیرخشک، آزمایش کنید و ببینید که آیا نوزاد شما به آن حساسیت دارد یا نه.
- قیمت شیرخشک
قیمت شیرخشک، یکی از موارد مهم در انتخاب آن است. با این حال، باید به این نکته توجه کنید که بالاترین قیمت، به معنی بهترین شیرخشک نیست. برای انتخاب شیرخشک مناسب برای تغذیه نوزاد، بهتر است با توجه به مواردی که گفته شد، شیرخشک را انتخاب کنید.
در کل، انتخاب شیرخشک مناسب برای تغذیه نوزادان، یکی از مسائل مهم در تربیت کودکان است. با رعایت توصیههایی که در بالا ذکر شد، میتوانید شیرخشک مناسبی را برای تغذیه نوزادان خود انتخاب کنید.
دکتر امیرحسین گیتی نورد