روز جهانی کلیه و اهمیت درمان بیماری های کلیوی
کلیه‌ها عضو مهمی از بدن شما هستند که علاوه‌بر تصفیه خون نقش‌های حیاتی دیگری را هم برعهده دارند. مشکلات مزمن کلیوی، سنگ کلیه، بیماری کلیه پلی‌کیستیک، گلومرولونفریت و عفونت‌های دستگاه ادراری تعدادی از شایع‌ترین بیماری های کلیه است. این مشکلات می‌تواند در اثر عوامل ژنتیکی، افزایش سن، مصرف دخانیات یا تغذیه ناسالم ایجاد شود. باتوجه به شرایط بیمار و میزان پیشرفت بیماری اصلاح سبک زندگی و کمک‌گرفتن از درمان‌های تخصصی، مانند دارودرمانی و پیوند کلیه، می‌توانند روش‌هایی برای درمان این بیماری‌ها باشد.
نقش کلیه در بدن چیست؟
در پایین قفسه سینه و دو طرف ستون فقرات شما یک جفت اندام کوچک قرار دارد. این عضو به‌اندازه مشت بسته است، اما نقش مهمی در سلامت بدن دارد. کلیه‌ها مواد زائد، آب اضافی و ناخالصی‌ها را از خون جمع و در مثانه ذخیره می‌کنند. به این ترتیب مواد سمی و اضافی خون با ادرارکردن از بدن دفع می‌شود. علاوه‌براین کلیه‌ها وظایف دیگری را هم بر عهده دارند:
تنظیم میزان PH، نمک و پتاسیم در بدن
تولید هورمون‌هایی برای تنظیم فشار خون
کنترل فرایند تولید گلبول‌های قرمز خون
فعال‌سازی نوعی ویتامین D، که به جذب کلسیم در بدن کمک می‌کند
چه زمانی بیماری کلیه اتفاق می‌افتد؟
هنگامی که کلیه‌های شما آسیب ببینند و نتوانند مانند وضعیت طبیعی عملکرد خود را انجام دهند بیماری های کلیه نمایان می‌شود. این آسیب ممکن است ناشی از بیماری‌هایی مانند دیابت، فشار خون بالا و سایر مشکلات مزمن باشد.
بیماری کلیه می‌تواند منجر به مشکلاتی، مانند ضعیف‌شدن استخوان‌ها، آسیب‌های عصبی و سوء تغذیه شود. ادامه این حالت سبب بدتر شدن وضعیت می‌شود و احتمال از کارافتادگی کلیه بالا می‌رود. زمانی که کلیه به‌طور کامل از کار بیفتد بیمار نیاز به دیالیز پیدا می‌کند.
انواع بیماری های کلیه
بیماری‌های کلیوی شکل‌های متفاوتی دارد و هر کدام با علائم خاصی ظاهر می‌شوند. موارد زیر تعدادی از مشکلات رایج کلیوی هستند که نیاز به درمان زیر نظر متخصص اورولوژی دارند.
· بیماری مزمن کلیوی
بیماری مزمن کلیه نوعی بیماری طولانی‌مدت شایع است که با گذشت زمان بهتر نمی‌شود. علت این بیماری اغلب فشار خون بالا است. درون کلیه‌ها بخشی به نام گلومرول هست و از رگ‌های ریزی تشکیل می‌شود. این بخش خون را پاکسازی می‌کند و افزایش فشار خون به آنها آسیب می‌زند. نتیجه چنین آسیبی اختلال در عملکرد کلیه‌ها است.
در بیماری دیابت قند خون بالا می‌رود. افزایش میزان قند خون هم به‌مرور زمان روی رگ‌های خونی کلیه اثر می‌گذارد. بنابراین دیابت یکی از دلایل اصلی بیماری مزمن کلیوی است و با آسیب به این عضو مهم بدن را در معرض انباشت سموم قرار می‌دهد.
· سنگ کلیه
یکی دیگر از شایع‌ترین بیماری‌های کلیه زمانی اتفاق می‌افتد که نمک‌های معدنی و سایر مواد موجود در خون درون کلیه‌ها تشکیل سنگ دهد. درواقع تبلور املاح معدنی توده‌های جامدی را تشکیل می‌دهند که به آن سنگ کلیه می‌گویند. به‌طور معمول سنگ کلیه با ادرار از بدن خارج می‌شود اما دفع آن می‌تواند بسیار دردناک باشد. بیماری سنگ کلیه به‌ندرت باعث ایجاد مشکلات مهم‌تر می‌شود.
· گلومرولونفریت
منظور از اصطلاح گلومرولونفریت نوعی بیماری کلیوی مربوط به التهاب گلومرول‌ها است. گلومرول‌ها ساختارهای بسیار کوچکی درون کلیه‌ها برای تصفیه خون هستند. علت گلومرولونفریت می‌تواند ابتلا به بعضی از عفونت‌ها، مصرف داروها یا ناهنجاری‌های مادرزادی باشد. این مشکل اغلب به‌طور طبیعی بهتر می‌شود.
· بیماری کلیه پلی‌کیستیک
این بیماری نوعی اختلال ژنتیکی است. در این وضعیت کیست‌های متعدد در کلیه ایجاد می‌شود که می‌تواند باعث اختلال در عملکرد و نارسایی کلیه شوند. کیست‌ها کیسه‌های کوچکی از مایعات هستند و ممکن است در اعضای مختلف بدن تشکیل شوند. وجود کیست مجزا در کلیه اتفاقی نسبتا رایج و اغلب کم‌خطر است، اما بیماری کلیه پلی‌کیستیک باید جدی گرفته شود.
· عفونت‌های دستگاه ادراری
عفونت‌های دستگاه ادراری (UTIs) جز دسته عفونت‌های باکتریایی هستند که ممکن است در هر قسمت از سیستم ادراری مشاهده شود. عفونت‌های مثانه و مجرای ادرار شیوع زیادی دارند، اغلب به‌راحتی قابل درمان است و به‌ندرت منجر به آسیب‌های جدی می‌شوند. بااین‌حال اگر نسبت به درمان عفونت‌های مجاری ادراری بی‌توجه باشید می‌تواند به کلیه‌های شما سرایت کند و باعث نارسایی کلیه شود.
علائم بیماری های کلیه چیست؟
تشخیص علائم کلیه ناسالم تا اندازه‌ای سخت است و ممکن است تا شدت‌یافتن نشانه‌ها به آن توجه نکنید. نشانه‌های بیماری کلیوی می‌تواند هشدارهایی اولیه باشند که سلامت کلیه‌های خود را بررسی کنید:
خستگی
مشکل در تمرکز
مشکلات خواب
کم‌شدن اشتها
گرفتگی ماهیچه‌ها
تورم پاها و مچ پا
پف دور چشم هنگام صبح
خشک و پوسته‌پوسته‌شدن پوست
تکرر ادرار؛ به‌ویژه اواخر شب
زمانی که بیماری پیشرفت کند علائم نارسایی کلیه ظاهر می‌شود؛ مانند:
حالت تهوع
استفراغ
از‌دست‌دادن اشتها
تغییرات در خروجی ادرار
احتباس مایع
سوزش حین ادرارکردن
ظاهرشدن خون در ادرار
احساس درد در پهلو و زیر قفسه سینه
کم‌خونی یا کاهش گلبول‌های قرمز
کاهش میل جنسی
افزایش ناگهانی سطح پتاسیم یا هیپرکالمی
التهاب پریکارد یا کیسه پر از مایع که اطراف قلب را می‌پوشاند
چه عواملی خطر ابتلا به بیماری کلیوی را افزایش می‌دهد؟
دیابت عامل اصلی بیماری کلیوی است و حدود 44 درصد از موارد جدید را تشکیل می‌دهد. علاوه‌براین ممکن است در افرادی با ویژگی‌های زیر احتمال ابتلا به بیماری کلیوی بیشتر باشد:
افرادی یا فشار خون بالا
افراد سالخورده
سابقه ابتلای اعضای خانواده به بیماری مزمن کلیوی
روش تشخیص بیماری کلیوی
تشخیص بیماری های کلیه با بررسی علائم توسط پزشک انجام می‌شود. پس از آن باید آزمایش‌هایی انجام دهید تا مشخص شود کلیه‌ها به‌خوبی کار می‌کنند یا نه. این آزمایش‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
· آزمایش GFRیا نرخ فیلتراسیون گلومرولی
هدف از این آزمون اندازه‌گیری میزان عملکرد کلیه‌های شما است و مرحله بیماری کلیوی را مشخص می‌کند.
· سونوگرافی یا سی‌تی‌اسکن
در روش سونوگرافی و سی تی اسکن پزشک تصاویر واضحی از کلیه‌ها و مجاری ادراری خواهد داشت. با تکیه بر نتایج این تست‌ها تشخیص می‌دهد کلیه‌های شما کوچک یا بزرگ‌تر از حالت عادی هستند. همچنین این روش می‌تواند هرگونه تومور یا مشکلات ساختاری احتمالی را نشان دهد.
· بیوپسی کلیه
در روش نمونه‌برداری یا بیوپسی کلیه تکه کوچکی از بافت کلیه برداشته می‌شود. این نمونه بافت به پزشک کمک می‌کند تا نوع بیماری کلیوی شما و میزان آسیب را تعیین کند. به‌طور معمول در طول این آزمایش به بیماران آرام‌بخش داده می‌شود.
· آزمایش ادرار
پزشک ممکن است برای ارزیابی میزان آلبومین از شما تست آنالیز ادرار بخواهد. آلبومین پروتئینی است که در صورت آسیب به کلیه‌ها می‌تواند به ادرار راه پیدا کند.
· آزمایش کراتینین خون
کراتین نوعی مولکول ذخیره‌شده در ماهیچه‌های بدن است. هنگامی تجزیه این ماده محصولی اضافی به نام کراتینین به خون آزاد می‌شود. اگر کلیه درست کار نکند سطح کراتینین خون بالا می‌رود. بنابراین سنجش میزان این ماده شیمیایی در خون جز نشانه‌های تشخیص بیماری کلیه است.
روش های درمان بیماری های کلیه
پزشک متخصص کلیه و مجاری ادراری باتوجه به نوع بیماری، میزان شدت و علت اصلی آن بهترین درمان را توصیه می‌کند. به‌طور کلی درمان بیماری کلیوی معمولاً بر کنترل علت اصلی بیماری تمرکز دارد. درواقع پزشک اورولوژی به شما کمک می‌کند تا عواملی مانند فشار خون، قند خون و سطح کلسترول خود را مدیریت کنید. متداول‌ترین راه‌های درمان بیماری های کلیه شامل موارد زیر است:
1. مصرف داروهای بیماری کلیه
پزشک برای درمان فشار خون احتمالا از داروهای مهارکننده آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) مانند لیزینوپریل و رامی پریل کمک می‌گیرد. علاوه‌براین داروهای مسدودکننده گیرنده آنژیوتانسین (ARBs) مانند قرص ایربزارتان و اولمزارتان هم به این منظور تجویز می‌شود. داروها می‌توانند روند پیشرفت مشکلات کلیوی را آرام‌تر کنند.
اگرچه این داروها به‌عنوان داروی فشار خون شناخته می‌شوند، اما پزشک شما ممکن است برای حفظ عملکرد کلیه آنها را تجویز کند؛ حتی اگر فشار خون بالا نداشته باشید. همچنین تجویز داروهایی برای تسکین تورم و درمان کم‌خونی یا کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون از روش‌های درمان مشکلات کلیوی است.
2. راه های درمان گیاهی کلیه
برخی از افراد مصرف داروهای گیاهی را، به‌دلیل طبیعی‌بودن، بی‌ضرر و بدون ریسک می‌دانند. درحالی‌که در بیشتر موارد چنین نیست. افراد مبتلا به بیماری‌های کلیه می‌توانند، نسبت به سایر افراد، آسیب‌پذیرتر هم باشند. فراموش نکنید بیماری های خطرناک کلیه نیاز به درمان تخصصی موثر دارند. بنابراین برای مصرف هر ماده گیاهی یا دارویی و مکمل‌های غذایی با پزشک متخصص خود مشورت کنید.
3. درمان نارسایی کلیه با دیالیز
دیالیز روشی مصنوعی است که در آن خون به‌وسیله دستگاهی، الهام‌گرفته از کارکرد طبیعی کلیه‌ها، تصفیه می‌شود. معمولا برای شرایطی کاربرد دارد که کلیه‌ها از کار افتاده باشد یا علائم نشان دهد که بیمار نزدیک به نارسایی کلیوی است. دیالیز می‌تواند به‌طور دائم یا تا زمان دریافت کلیه اهدایی برای پیوند انجام شود. اگرچه روش دیالیز به بیماران کلیوی کمک می‌کند؛ اما درمانی برای مشکل آنها نیست.
4. پیوند کلیه
هنگامی که عملکرد کلیه به‌طور کامل از دست می‌رود و بیمار تنها با دیالیز می‌تواند به زندگی ادامه دهد گزینه درمانی پیوند کلیه مطرح می‌شود. پیوند کلیه به معنای جایگزین‌کردن کلیه ناسالم با کلیه سالم اهدایی است. اهداکننده کلیه می‌تواند یکی از اعضای خانواده یا نزدیکان بیمار باشد. در این حالت فرد اهداکننده همچنان با یک کلیه سالم می‌تواند به زندگی خود ادامه دهد.
در مواردی افرادی که در اثر مرگ مغزی زندگی خود را از دست داده‌اند در گروه افراد اهداکننده عضو قرار می‌گیرند. دریافت کلیه از اهداکننده زنده معمولاً سریع‌تر انجام می‌شود.
تغییر رژیم غذایی و تغذیه بیمار کلیوی
اصلاح سبک زندگی و تغذیه سالم می‌تواند به‌اندازه مصرف دارو مهم باشد. این عوامل با کنترل علل ایجاد بیماری کلیه به بهبود این بیماری‌ها کمک می‌کند. بنابراین شاید متخصص اورولوژی به شما توصیه کند موارد زیر را رعایت کنید:
برای کنترل دیابت نوع یک از تزریق انسولین استفاده کنید
مصرف غذاهای با کلسترول بالا را محدود کنید
میزان نمک را در غذاها کاهش دهید
رژیم غذایی سالم برای کمک به قلب داشته باشید؛ از میوه‌های تازه، سبزیجات، غلات کامل و محصولات لبنی کم‌چرب استفاده کنید
مصرف الکل را محدود کنید
سیگارکشیدن را ترک کنید
تا جایی که می‌توانید فعالیت بدنی داشته باشید
وزن متعادل خود را حفظ کنید
روش‌های پیشگیری از بیماری های کلیه
بعضی از عوامل زمینه‌ای خطر ابتلا به مشکلات کلیه، مانند سن، نژاد یا سابقه خانوادگی، قابل کنترل نیستند. بااین‌حال رعایت نکات زیر تاثیر زیادی برای جلوگیری از بیماری کلیوی دارد:
نوشیدن آب زیاد
مدیریت قند خون؛ در صورت ابتلا به دیابت
کنترل فشار خون
کاهش میزان نمک مصرفی
ترک سیگار و دخانیات
پرهیز از مصرف بی‌رویه داروهایی مانند آسپرین و ایبوپروفن
انجام چکاپ یا آزمایش خون دوره‌ای برای تشخیص مشکل در مراحل اولیه
انجام آزمایش خون به‌صورت سالانه در صورت ابتلا به دیابت، بیماری قلبی یا فشار خون
محدودکردن مصرف غذاهای حاوی مواد شمیمیایی مانند فراورده‌های گوشتی
مصرف‌نکردن مکمل کلسیم بدون تجویز پزشک
مصرف داروهای مسکن یا ضد درد فقط با دستور پزشک؛ خوردن بیش‌ازحد داروی تجویزشده هم، مانند مصرف خودسرانه، می‌تواند به کلیه‌های شما آسیب برساند
علت نامگذاری روز جهانی کلیه چیست؟
14 مارس روز جهانی کلیه و فرصتی برای آگاهی‌بخشی به عموم مردم دربارۀ انواع بیماری های کلیه است. این روز با همکاری مشترک بین انجمن بین المللی نفرولوژی (ISN) و فدراسیون بین المللی بنیادهای کلیه - اتحاد جهانی کلیه (IFKF-WKA) انتخاب شده است.
در سراسر جهان روز جهانی کلیه با رویدادها و فعالیت‌هایی برای افزایش آگاهی و اشاره به اهمیت بیماری‌های کلیوی برگزار می‌شود. با توجه به شیوع بالای این بیماری در بین ایرانیان، در کشور ما هم این روز و هفته حمایت از بیماران کلیوی فعالیت‌هایی برای آشنایی مردم با راه‌های پیشگیری از بیماری کلیوی و روش‌های درمان انجام می‌گیرد.
بیماری های کلیه را جدی بگیرید!
کلیه کار تصفیه خون را برای بدن شما انجام می‌دهد. همچنین فعالیت‌های این عضو مهم روی کنترل فشار خون و تنظیم سطح نمک‌های بدن، تولید سلول‌های خونی و مشارکت در جذب کلسیم موثر است. برای اینکه از کلیه‌های خود مراقبت کنید باید مقدار کافی آب بنوشید، تغذیه سالم و فعالیت بدنی داشته باشید و از نوشیدنی‌های الکلی، دخانیات و مصرف خودسرانه داروها پرهیز کنید.
روش‌های درمان انواع بیماری های کلیه شامل مصرف داروهایی برای کنترل فشار خون، کلسترول و قند خون است. در موارد پیشرفته‌تر ممکن است به عمل جراحی پیوند کلیه نیاز باشد. معمولا مشکلات کلیوی در مراحل اولیه و از طریق آزمایش خون و روش‌هایی مانند سونوگرافی قابل تشخیص است.
درمان آسیب کلیوی پیش از پیشرفت وضعیت آسان‌تر صورت می‌گیرد و شانس موفقیت بالاتری دارد. بنابراین در صورت مشاهده علائمی که در این پست به آن اشاره شد حتما سریع با پزشک مشورت کنید.
