هشدار جدی: رشد نگران‌کننده آمار مالاریا در ایران طی یک سال!

پژوهش‌های اخیر، دریچه‌ای جدید به سوی مقابله با بیماری‌های عفونی گشوده‌اند؛ واکسن‌های نوآورانه برای بیماری‌هایی مانند مالاریا اکنون در حال تبدیل به یک ابزار حیاتی برای حفظ سلامت جهانی هستند. این دست‌آوردها نتیجه تحقیقات گسترده و همکاری‌های جهانی هستند که توانسته‌اند راهکارهایی مؤثر برای مقابله با بیماری‌های مهلک ارائه دهند. واکسن‌های جدید مالاریا به‌ویژه نویدبخش کاهش قابل‌توجه ابتلا و مرگ‌ومیر ناشی از این بیماری‌اند، که سالانه جان میلیون‌ها نفر را تهدید می‌کند.

علاوه بر مالاریا، پژوهشگران به توسعه واکسن‌هایی برای دیگر بیماری‌های عفونی مانند تب دنگی، زیکا و حتی سویه‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک توجه ویژه‌ای دارند. این تلاش‌ها با استفاده از فناوری‌های پیشرفته مانند RNA پیام‌رسان (mRNA) و هوش مصنوعی، افق‌های تازه‌ای را برای ایمنی جهانی باکرده‌اند. به نظر می‌رسد آینده مبارزه با بیماری‌های عفونی در گرو سرمایه‌گذاری مداوم در این حوزه و همکاری‌های بین‌المللی برای دسترسی عادلانه به این واکسن‌ها باشد.

یکی از مهم‌ترین جنبه‌های این دست‌آوردها، تمرکز بر دسترسی همگانی به واکسن‌های جدید است. پژوهشگران و سازمان‌های بین‌المللی در تلاش‌اند تا این واکسن‌ها را با هزینه مناسب و به‌طور گسترده در اختیار کشورهایی قرار دهند که بیشترین آسیب را از بیماری‌های عفونی می‌بینند. این رویکرد می‌تواند به کاهش نابرابری‌های بهداشتی و بهبود کیفیت زندگی در مناطق کم‌برخوردار کمک کند. همچنین، استفاده از فناوری‌های نوین مانند مهندسی ژنتیک و نانوتکنولوژی در ساخت این واکسن‌ها، کارایی و ایمنی آن‌ها را افزایش داده است. این پیشرفت‌ها نه‌تنها امیدها را برای مقابله با بیماری‌های کنونی زنده نگه می‌دارند، بلکه به‌عنوان یک ابزار قدرتمند در برابر اپیدمی‌ها و پاندمی‌های آینده نیز شناخته می‌شوند.

پژوهش‌های آینده در این زمینه به‌احتمال زیاد شامل تولید واکسن‌های جهانی خواهند بود که بتوانند با طیف وسیعی از بیماری‌های عفونی مقابله کنند. چنین رویکردی می‌تواند سلامت عمومی را به سطحی بی‌سابقه ارتقا داده و انسان را یک گام دیگر به حذف کامل بیماری‌های مهلک نزدیک کند.

در ادامهٔ پیشرفت‌های اخیر در مبارزه با بیماری‌های عفونی، به‌ویژه مالاریا، اخبار مهمی منتشر شده است:

تأیید واکسن ارزان‌قیمت مالاریا توسط سازمان جهانی بهداشت

سازمان جهانی بهداشت (WHO) واکسن جدیدی به نام R21/Matrix-M را برای پیشگیری از مالاریا تأیید کرده است. این واکسن که توسط پژوهشگران دانشگاه آکسفورد توسعه یافته، به‌عنوان گزینه‌ای ارزان‌تر و مؤثرتر نسبت به واکسن‌های قبلی معرفی شده است. در سال ۲۰۲۱، بیش از ۶۰۰ هزار نفر بر اثر ابتلا به مالاریا جان باختند که عمدتاً در قاره آفریقا بوده است.

آغاز کارزار واکسیناسیون گسترده در آفریقا

کشور کامرون از ۲ بهمن ۱۴۰۲ کارزار واکسیناسیون کودکان با واکسن جدید و مؤثر ضد مالاریا را آغاز کرده است. این واکسن توسط شرکت داروسازی بریتانیایی GSK ساخته شده و قبلا در کشورهای غنا، کنیا و مالاوی آزمایش شده است. این برنامه بخشی از تلاش‌های گسترده برای ریشه‌کنی مالاریا در آفریقا محسوب می‌شود.

تأیید واکسن جدید مالاریا توسط سازمان بهداشت جهانی

سازمان بهداشت جهانی (WHO) مصرف دومین واکسن مالاریا به نام R21 را توصیه کرده است. این واکسن که توسط دانشگاه آکسفورد با همکاری مؤسسه سرم هند ساخته شده، اوایل سال آینده در برخی کشورهای آفریقایی عرضه خواهد شد و در اواخر سال ۲۰۲۴ در دسترس دیگر کشورها قرار می‌گیرد. این واکسن با قیمت ۲ تا ۴ دلار برای هر دوز، گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه برای مقابله با مالاریاست.

تأثیر داروی مالاریا در مقابله با کووید-۱۹

بررسی‌های جدید نشان می‌دهد که داروی آتوواکون  (Atovaquone) که برای درمان مالاریا استفاده می‌شود، ممکن است در پیشگیری و درمان کووید-۱۹ هم مؤثر باشد. این دارو می‌تواند از ابتلای سلول‌های ریه به ویروس کرونا جلوگیری کرده و واکنش التهابی را کاهش دهد.

تأیید عاری شدن مصر از مالاریا توسط سازمان جهانی بهداشت

سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده است که مصر به‌طور رسمی از مالاریا عاری شده است. این دست‌آورد نتیجه نزدیک به ۱۰۰ سال تلاش مستمر در مبارزه با این بیماری است. مالاریا سالانه حداقل ۶۰۰ هزار نفر را در جهان می‌کشد که تقریبا همه آن‌ها در آفریقا هستند. این اخبار نشان‌دهندهٔ پیشرفت‌های قابل‌توجه در مبارزه با مالاریا و دیگر بیماری‌های عفونی است که می‌تواند به بهبود سلامت جهانی کمک کند.

در ادامه اخبار و دستاوردهای جدید در حوزه واکسن‌ها و مبارزه با بیماری‌های عفونی، توجه به نکات زیر هم حائز اهمیت است:

افزایش تمرکز بر واکسن‌های mRNA برای بیماری‌های عفونی

فناوری mRNA که در واکسن‌های کووید-۱۹ موفقیت بزرگی را رقم زد، اکنون به‌عنوان پایه‌ای برای توسعه واکسن‌های دیگر، از جمله مالاریا، تب دنگی و بیماری‌های نوظهور، مورد استفاده قرار گرفته است. این فناوری نه‌تنها سرعت تولید واکسن‌ها را افزایش داده، بلکه امکان تطبیق سریع‌تر با گونه‌های جدید بیماری‌ها را هم فراهم کرده است. 

سرمایه‌گذاری‌های بزرگ جهانی در تولید واکسن‌های مقرون‌به‌صرفه

موسسات خیریه و سازمان‌های بین‌المللی، از جمله بنیاد بیل و ملیندا گیتس، سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی برای توسعه و توزیع واکسن‌های مقرون‌به‌صرفه انجام داده‌اند. این تلاش‌ها شامل تقویت زیرساخت‌های تولید واکسن در کشورهای کم‌درآمد و میان‌درآمد هم می‌شود. 

پیشرفت در واکسن‌های ترکیبی

دانشمندان در حال توسعه واکسن‌های ترکیبی هستند که بتوانند در یک دوز واحد، از بدن در برابر چند بیماری محافظت کنند. به‌عنوان مثال، واکسن‌هایی که ترکیبی از محافظت در برابر مالاریا و تب دنگی هستند، می‌توانند در آینده نزدیک وارد بازار شوند. 

برنامه‌های بلندمدت برای ریشه‌کنی بیماری‌ها

سازمان جهانی بهداشت و دیگر نهادهای بهداشتی در حال تدوین برنامه‌هایی برای ریشه‌کنی بیماری‌هایی مانند مالاریا، سرخک و فلج اطفال تا سال ۲۰۳۰ هستند. این برنامه‌ها شامل واکسیناسیون گسترده، آموزش بهداشت عمومی و نظارت دقیق بر شیوع بیماری‌ها هستند. 

توجه ویژه به مقاومت دارویی

یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های پیش‌رو، مقاومت دارویی برخی بیماری‌ها در برابر درمان‌های رایج است. برای مقابله با این مشکل، واکسن‌هایی در حال توسعه هستند که بتوانند از بروز مقاومت جلوگیری کرده و درمان مؤثرتری ارائه دهند.  این پیشرفت‌ها نشان می‌دهند که جهان به‌سرعت در مسیر ایجاد ابزارهای کارآمدتر برای مقابله با بیماری‌های عفونی حرکت می‌کند. با این حال، موفقیت در این مسیر نیازمند همبستگی جهانی و توجه به توزیع عادلانه واکسن‌ها در تمامی نقاط جهان است.

آمار جهانی مرگ‌ومیر

بیماری مالاریا همچنان یکی از چالش‌های مهم بهداشتی در سطح جهان است. بر اساس گزارش‌های سازمان جهانی بهداشت (WHO)، در سال ۲۰۲۱ میلادی، بیش از ۶۰۰ هزار نفر در سراسر جهان بر اثر ابتلا به مالاریا جان خود را از دست داده‌اند. بیشترین موارد ابتلا و مرگ‌ومیر مربوط به قاره آفریقا بوده است؛ به‌طوری‌که ۹۵ درصد موارد ابتلا و ۹۶ درصد مرگ‌ومیرهای ناشی از این بیماری در این قاره ثبت شده است. کودکان زیر ۵ سال نیز حدود ۸۰ درصد از کل مرگ‌ومیرهای مالاریا در آفریقا را تشکیل می‌دهند.

در ایران، طی دهه‌های گذشته، تلاش‌های گسترده‌ای برای کنترل و حذف مالاریا صورت گرفته است. آمارها نشان می‌دهد که تعداد مرگ‌ومیرهای ناشی از مالاریا در ایران از ۲۲۶۸ مورد در سال ۱۹۹۰ به صفر در سال ۲۰۱۲ رسیده و این روند تا سال ۲۰۱۹ ادامه داشته است.

با این حال، در سال‌های اخیر، افزایش موارد ابتلا به مالاریا در برخی مناطق کشور مشاهده شده است. به‌عنوان مثال، در سال ۱۴۰۲، تعداد مبتلایان به مالاریا به حدود ۱۰ هزار نفر رسید که نسبت به سال قبل از آن (حدود ۵ هزار مورد) دو برابر شده است. این افزایش به‌ویژه در مناطق جنوب شرقی کشور، به‌دلیل همسایگی با کشورهای مالاریاخیز مانند افغانستان و پاکستان، مشاهده شده است. با وجود افزایش موارد ابتلا، خوشبختانه در سال‌های اخیر هیچ موردی از مرگ ناشی از مالاریا در کشور گزارش نشده است. این امر نشان‌دهندهٔ اثربخشی برنامه‌های کنترلی و درمانی در کشور است. با این حال، ادامهٔ تلاش‌ها برای کنترل و حذف کامل مالاریا در ایران ضروری است.