کم خونی چگونه درمان می‌شود؟

آنمی یک بیماری است که در آن تعداد سلول‌های قرمز خون در بدن کاهش می‌یابد یا سطح هموگلوبین، پروتئینی که اکسیژن را به بافت‌های بدن منتقل می‌کند، کاهش می‌یابد. این بیماری ممکن است به دلیل کمبود مواد غذایی، بیماری‌های ژنتیکی، بیماری‌های مزمن و برخی داروها ایجاد شود

درمان کم خونی

درمان کم خونی به نوع، علت و شدت بیماری بستگی دارد. درمان‌ها ممکن است شامل تغییر رژیم غذایی یا مکمل ها، داروها، روش‌ها یا جراحی برای درمان از دست دادن خون باشد. 

اهداف درمان

هدف از درمان افزایش میزان اکسیژنی است که خون می‌تواند حمل کند. این کار با افزایش تعداد گلبول‌های قرمز و یا سطح هموگلوبین انجام می‌شود. هموگلوبین پروتئین غنی از آهن در گلبول‌های قرمز است که اکسیژن را به بدن می‌رساند. 

هدف دیگر درمان علت زمینه‌ای کم خونی است. 

تغییر رژیم غذایی و مکمل‌های درمانی

سطوح پایین ویتامین‌ها یا آهن در بدن می‌تواند باعث برخی از انواع کم خونی شود. این سطوح پایین ممکن است نتیجه یک رژیم غذایی نامناسب یا بیماری‌ها یا شرایط خاص باشد. 

برای بالا بردن سطح ویتامین یا آهن، پزشک ممکن است از فرد دچار آنمی یا کم خونی بخواهد رژیم غذایی خود را تغییر دهد یا مکمل‌های ویتامین یا آهن مصرف کنید. مکمل‌های ویتامینی رایج عبارتند از ویتامین B۱۲ و اسید فولیک (فولات). گاهی اوقات ویتامین C برای کمک به جذب آهن به بدن داده می‌شود. 

آهن

بدن برای ساخت هموگلوبین به آهن نیاز دارد. بدن بیشتر آهن دریافتی را ازمصرف انواع گوشت جذب می‌کند تا از سبزیجات یا سایر غذاها. برای درمان کم خونی، پزشک ممکن است خوردن گوشت بیشتر – به خصوص گوشت قرمز (مانند گوشت گاو یا جگر) و همچنین مرغ، بوقلمون، گوشت خوک، ماهی و صدف را پیشنهاد دهد. 

غذاهای غیر گوشتی که منابع خوبی از آهن هستند عبارتند از: 

اسفناج و سایر سبزیجات با برگ سبز تیره، توفو، نخود فرنگی، عدس، لوبیا سفید و قرمز و پخته سویا و نخود، میوه‌های خشک شده مانند آلو، کشمش و زردآلو، آب آلو، غلات و نان غنی شده با آهن

نکته: شما می‌توانید به برچسب محتویات تغذیه‌ای روی غذاهای بسته‌بندی شده نگاهی بیندازید تا متوجه شوید این اقلام حاوی چه مقدار آهن هستند. مقدار آن به صورت درصدی از کل مقدار آهن مورد نیاز روزانه شما داده می‌شود. 

باید توجه داشت که آهن نیز به عنوان مکمل آهن نیز موجود است. معمولاً با مولتی ویتامین‌ها و سایر مواد معدنی ترکیب می‌شود که به جذب آهن در بدن کمک می‌کند. 

پزشکان ممکن است مکمل‌های آهن را برای نوزادان نارس، نوزادان و کودکان خردسالی که شیر گاو زیادی می‌نوشند، و نوزادانی که فقط با شیر مادر یا شیرخشک‌هایی که با آهن غنی نشده است تغذیه می‌شوند، توصیه کنند. 

مقادیر زیاد آهن می‌تواند مضر باشد، و باید قبل از مصرف آن‌ها با داروسازان یا پزشکان مشورت کرد

ویتامین B۱۲

سطوح پایین ویتامین B۱۲ می‌تواند منجر به کم خونی خطرناک شود. این نوع کم خونی اغلب با مکمل‌های ویتامین B۱۲ درمان می‌شود. 

منابع غذایی خوب ویتامین B۱۲ عبارتند از: 

غلات صبحانه با ویتامین B۱۲ اضافه شده، گوشت‌هایی مانند گوشت گاو، جگر، مرغ و ماهی، تخم مرغ و محصولات لبنی (مانند شیر، ماست و پنیر)، غذاهای غنی شده با ویتامین B۱۲، مانند نوشیدنی‌های حاوی سویا و برگرهای گیاهی

اسید فولیک

اسید فولیک (فولات) نوعی ویتامین B است که در غذاها یافت می‌شود. بدن برای ساخت و حفظ سلول‌های جدید به اسید فولیک نیاز دارد. اسید فولیک برای زنان باردار هم بسیار مهم است. این ویتامین به خانم‌های باردار کمک می‌کند تا از کم خونی جلوگیری کنند و باعث رشد سالم جنین می‌شود. 

منابع خوب اسید فولیک عبارتند از: 

نان، ماکارونی و برنج با اسید فولیک اضافه شده است، اسفناج و سایر سبزیجات با برگ سبز تیره، نخود سیاه چشم و لوبیا خشک، جگر گاو، تخم مرغ، موز، پرتقال، آب پرتقال و برخی میوه‌ها و آب میوه‌های دیگر

ویتامین سی

ویتامین C به جذب آهن در بدن کمک می‌کند. منابع خوب ویتامین C سبزیجات و میوه‌ها به ویژه مرکبات هستند. مرکبات شامل پرتقال، گریپ فروت، نارنگی و میوه‌های مشابه است. میوه ها، سبزیجات و آب میوه‌های تازه و یخ زده معمولاً ویتامین C بیشتری نسبت به کنسروها دارند. 

نکته: اگر دارو مصرف می‌کنید، از پزشک یا داروساز خود بپرسید که آیا می‌توانید گریپ فروت بخورید یا آب گریپ فروت بنوشید. این میوه می‌تواند بر قدرت چند دارو و عملکرد آن‌ها تأثیر بگذارد. 

سایر میوه‌های غنی از ویتامین C عبارتند از کیوی، توت فرنگی و طالبی. 

سبزیجات غنی از ویتامین C عبارتند از کلم بروکلی، فلفل، کلم بروکسل، گوجه فرنگی، کلم، سیب زمینی و سبزیجات سبز رنگ مانند شلغم و اسفناج. 

داروها

پزشک ممکن است داروهایی را برای کمک به بدن برای ساخت گلبول‌های قرمز بیشتر یا درمان علت زمینه‌ای کم خونی تجویز کند. برخی از این داروها عبارتند از: 

آنتی بیوتیک برای درمان عفونت. 

هورمون‌هایی برای درمان خونریزی شدید قاعدگی در زنان نوجوان و بالغ. 

اریتروپویتین که برای تحریک بدن برای ساخت گلبول‌های قرمز بیشتر استفاده میشود و در گذسته به عنوان دوپینگ هم استفاده میشد. این هورمون خطراتی دارد. 

داروهایی که برای جلوگیری از تخریب گلبول‌های قرمز توسط سیستم ایمنی بدن استقاده می‌شوند

درمان شلات کننده‌ها برای مسمومیت با سرب. شلات درمانی عمدتاً در کودکان استفاده می‌شود. این به این دلیل است که کودکان مبتلا به کم خونی ناشی از فقر آهن در معرض خطر مسمومیت با سرب هستند. 

 

رویه‌های درمانی خاص

اگر کم خونی شدید باشد، پزشک ممکن است یکی از روش‌های زیر را توصیه کند. روش‌ها شامل انتقال خون و پیوند سلول‌های بنیادی خون و مغز است. 

تزریق خون

انتقال خون یک روش ایمن و متداول است که در آن خون از طریق یک خط داخل وریدی (IV) در یکی از رگ‌های خونی به بیمار داده می‌شود. انتقال خون نیاز به تطبیق دقیق خون اهدایی با خون گیرنده دارد. 

پیوند سلول‌های بنیادی خون و مغز

پیوند سلول‌های بنیادی خون و مغز، سلول‌های بنیادی معیوب را با سلول‌های سالم فرد دیگری (یک اهداکننده) جایگزین می‌کند. سلول‌های بنیادی در مغز استخوان ساخته می‌شوند. آن‌ها به گلبول‌های قرمز و سفید و پلاکت تبدیل می‌شوند. 

در طول پیوند، که مانند انتقال خون است، سلول‌های بنیادی اهدایی از طریق لوله‌ای که در ورید قفسه سینه قرار داده شده است، دریافت می‌شود. هنگامی که سلول‌های بنیادی در بدن قرار می‌گیرند، به مغز استخوان می‌روند و شروع به ساخت سلول‌های خونی جدید می‌کنند. 

عمل جراحی

اگر خونریزی جدی یا تهدید کننده زندگی باشد که باعث کم خونی می‌شود، ممکن است به جراحی نیاز داشته باشد. به عنوان مثال، ممکن است برای کنترل خونریزی مداوم ناشی از زخم معده یا سرطان روده بزرگ به جراحی نیاز باشد

اگر بدن گلبول‌های قرمز خون را با سرعت بالایی از بین می‌برد، ممکن است نیاز به برداشتن طحال باشد. طحال عضوی است که گلبول‌های قرمز فرسوده را از بدن خارج می‌کند. طحال بزرگ شده یا بیمار ممکن است تعداد بیشتری از گلبول‌های قرمز خون را از حد طبیعی حذف کند و باعث کم خونی شود. 

تشخیص کم خونی

تشخیص کم خونی باید توسط پزشک انجام شود و برای تشخیص آن، پزشک از تست‌های مختلف استفاده می‌کند. برخی از تست‌های معمول برای تشخیص کم خونی عبارتند از: 

۱- تست سرمی: در این تست، سطح هموگلوبین و تعداد سلول‌های قرمز خون در خون سرم شما اندازه گیری می‌شود. 

۲- تست آهن: این تست برای بررسی سطح آهن در خون استفاده می‌شود. کمبود آهن می‌تواند باعث کم خونی شود. 

۳- تست بررسی سطح ویتامین B۱۲ و اسید فولیک: این تست‌ها برای بررسی سطح ویتامین B۱۲ و اسید فولیک در خون استفاده می‌شوند. کمبود این مواد مغذی نیز می‌تواند باعث کم خونی شود. 

۴- آزمایش تیروئید: برخی اختلالات در تیروئید ممکن است باعث کم خونی شوند. 

۵- آزمایش بررسی عملکرد کلیه: کمبود عملکرد کلیه ممکن است باعث کم خونی شود. 

۶- آزمایش بررسی عفونت‌ها: برخی عفونت‌ها می‌توانند باعث کم خونی شوند. 

در انتها توصیه میشود که اگر شما علائم کم خونی دارید، بهتر است به پزشک خود مراجعه کنید تا تشخیص درست و درمان مناسب را تعیین کند و آن را ادامه دهید. همچنین توصیه می‌شود که خانم‌ها به صورت مداوم از مکمل‌های آهن و مکمل‌های کم خونی استفاده کنند و برای همه افراد توصیه میشود که رژیم غذایی که تضمین کننده دریافت مناسب مواد مغذی و ویتامین‌ها میباشد را دریافت کنند و به آن اهتمام بورزند

 

دکتر امیرحسین گیتی نورد