کشف اثربخشی داروهای لاغری (مثل اوزمپیک) در کاهش مرگ‌ومیر سرطان روده
در حالی که نام داروهای «آگونیست GLP-1» (مانند اوزمپیک) بیشتر با مدیریت دیابت نوع ۲ و کاهش وزن گره خورده است، پژوهشگران نگاه خود را فراتر برده و در حال واکاوی دیگر فواید این داروها برای سلامت انسان هستند. مطالعات اخیر پرده از رازی جدید برداشته‌اند: این داروها ممکن است با کاهش خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها، از جمله سرطان کولورکتال (Colorectal cancer) ارتباط داشته باشند.
خبر مهم‌تر اینکه یک مطالعه جدید نشان داده است داروهای خانواده GLP-1 احتمالاً می‌توانند خطر مرگ‌ومیر را در افرادی که هم‌اکنون به سرطان روده بزرگ (نوعی از سرطان کولورکتال) مبتلا هستند، کاهش دهند.
هم‌زمان با اوج‌گیری محبوبیت داروهای آگونیست پپتید شبه‌گلوکاگون-۱ یا همان GLP-1، دانشمندان در تلاش‌اند تا پتانسیل‌های پنهان این داروها را خارج از حوزه لاغری و کنترل قند خون کشف کنند. یافته‌های تازه حاکی از آن است که مصرف این داروها ممکن است سلامت قلب، کلیه و حتی مغز را بهبود بخشد. پیش از این نیز تحقیقاتی انجام شده بود که مصرف GLP-1 را با کاهش ریسک ابتلا به سرطان‌هایی نظیر سرطان آندومتر (Endometrial cancer)، سرطان تخمدان (Ovarian cancer) و سرطان کولورکتال مرتبط می‌دانست.
دکتر رافائل کوئومو (Raphael Cuomo)، دانشیار دپارتمان بیهوشی در دانشکده پزشکی دانشگاه کالیفرنیا سن‌دیگو (UC San Diego School of Medicine)، در گفت‌وگو با مدیکال نیوز تودی (Medical News Today) می‌گوید: «آگونیست‌های گیرنده GLP-1 خاصیت پلایوتروپیک (Pleiotropic) دارند؛ به این معنی که اثرات بیولوژیکی چندگانه‌ای از خود بروز می‌دهند.»
او در توضیح این ویژگی می‌افزاید:
«این داروها علاوه بر پایین آوردن گلوکز خون و وزن، روی التهاب، فیزیولوژی قلب و عروق، تخلیه معده و حتی احتمالاً روی بیولوژی تومورها تأثیر می‌گذارند.»
دکتر کوئومو تأکید می‌کند:
«با توجه به اینکه استفاده بالینی از این داروها در میان افراد با ریسک بالای متابولیک قلبی شتاب گرفته است، درک اثرات غیرقندی آنها به یک ضرورت در بهداشت عمومی تبدیل شده است؛ به‌ویژه در جاهایی که مکانیسم‌های دارو با پیشرفت سرطان و بقای بیمار تلاقی پیدا می‌کند.»
در تکمیل دانش ما درباره رابطه داروهای GLP-1 و سرطان، دکتر کوئومو به‌عنوان نویسنده ارشد، هدایت مطالعه‌ای جدید را بر عهده داشته که در ژورنال تحقیقات سرطان (Cancer Investigation) منتشر شده است. نتیجه این پژوهش نویدبخش است: داروهای GLP-1 ممکن است به کاهش خطر مرگ در بیماران مبتلا به سرطان روده بزرگ کمک کنند.
ارتباط معنادار داروهای GLP-1 با افزایش بقای ۵ ساله بیماران
تیم تحقیقاتی برای رسیدن به این نتایج، داده‌های پزشکی بیش از ۶۸۰۰ بزرگسال با میانگین سنی حدود ۷۱ سال را که تشخیص سرطان روده بزرگ داشتند، از «انبار داده‌های سلامت دانشگاه کالیفرنیا» (University of California Health Data Warehouse) استخراج و تحلیل کردند. در این جمعیت آماری، ۱۰۳ شرکت‌کننده از مصرف‌کنندگان داروهای GLP-1 بودند.
دکتر کوئومو درباره منطق این پژوهش توضیح می‌دهد:
«نتایج درمان سرطان روده بزرگ پیوند تنگاتنگی با اختلالات متابولیک و چاقی دارد؛ دقیقاً همان مسیرهایی که آگونیست‌های GLP-1 روی آنها اثر می‌گذارند. تا پیش از این، شواهد بالینی درباره تأثیر این داروها بر سرطان محدود و پراکنده بود و با وجود توجیه علمی قوی، یک شکاف اطلاعاتی احساس می‌شد. استفاده از داده‌های دانشگاه کالیفرنیا به ما اجازه داد تا یک تحلیل واقعی روی ۶۸۷۱ بیمار مبتلا به سرطان اولیه روده داشته باشیم و با استراتژی‌های دقیق بررسی کنیم که آیا مصرف این داروها بر مرگ‌ومیر پنج‌ساله اثر دارد یا خیر.»
یافته‌های نهایی بسیار قابل تأمل بود: نرخ مرگ‌ومیر ۵ ساله در بیمارانی که داروهای GLP-1 مصرف می‌کردند تنها ۱۵.۵ درصد بود، در حالی که این رقم برای سایر بیماران (عدم مصرف‌کنندگان دارو) به ۳۷.۱ درصد می‌رسید.
دکتر کوئومو می‌گوید:
«این تفاوت در آمار مرگ‌ومیر، سیگنالی قدرتمند از یک مزیت حیاتی برای بقای مصرف‌کنندگان GLP-1 است. نکته حائز اهمیت این است که این ارتباط حتی پس از حذف عوامل مداخله‌گر و تعدیل متغیرها همچنان پابرجا ماند. همچنین زمانی که شدت بیماری را با شاخص بیومارکر کارسینوامبریونیک (Carcinoembryonic antigen) سنجیدیم، باز هم نتایج به قوت خود باقی بود.»
او نکته ظریفی را نیز اضافه می‌کند:
«در عین حال، مدل‌های آماری نشان دادند که این اثرات مثبت بیشتر در بیمارانی متمرکز است که شاخص توده بدنی (BMI) بالای ۳۵ دارند. این یعنی احتمالاً بخشی از این مزیت، ناشی از کاهش اثرات مخرب بافت چربی اضافه در بدن است. این الگوها نشان می‌دهند با یک سیگنال بیولوژیکی منسجم روبرو هستیم که ارزش آزمایش‌های دقیق‌تر در آینده را دارد.»
هنوز به تحقیقات بیشتری نیاز است
وقتی از دکتر کوئومو پرسیده شد که چه عاملی در داروهای GLP-1 باعث این خاصیت ضد سرطانی می‌شود، او توضیح داد که همان مکانیزم‌هایی که پس از تشخیص بیماری به بیمار کمک می‌کنند، می‌توانند در جلوگیری از شکل‌گیری سرطان یا پیشرفت آن نیز مؤثر باشند.
او می‌گوید:
«آگونیست‌های GLP-1 حساسیت به انسولین را بهبود می‌بخشند، التهاب سراسری بدن را کم می‌کنند و ممکن است محیط اطراف تومور را تغییر دهند. مطالعات اولیه نشان داده که این مکانیسم‌ها می‌توانند سرعت تکثیر سلول‌های سرطانی را کم کرده و مرگ سلولی برنامه‌ریزی‌شده (آپوپتوز) را افزایش دهند. علاوه بر این، این داروها با کاهش سکته‌ها و حوادث قلبی، یکی از عوامل اصلی مرگ‌ومیر را حذف می‌کنند و از دو مسیر به بقای بیشتر بیمار کمک می‌کنند.»
در خصوص قدم‌های بعدی، دکتر کوئومو سه مرحله را ترسیم می‌کند:
- اول: انجام یک ارزیابی تصادفی و کنترل‌شده برای استفاده از GLP-1 به‌عنوان درمان کمکی در کنار درمان‌های استاندارد سرطان روده (با در نظر گرفتن زمان جراحی و شیمی‌درمانی).
- دوم: بررسی گروه‌های انسانی با داده‌های دقیق ژنتیکی تومور و بیومارکرها برای شناخت دقیق‌تر مکانیسم‌ها.
- سوم: انجام مطالعات پایه برای بررسی مسیرهای سیگنال‌دهی التهابی و محیط میکروبی روده تا مشخص شود آیا این فواید ناشی از تغییر در خود تومور است یا تغییر در سیستم بدن میزبان.
تشخیص زودهنگام، کلید طلایی درمان فراموش نکنید که تشخیص زودهنگام سرطان روده بزرگ می‌تواند مسیر درمان را کاملاً تغییر دهد. امروزه روش‌های غربالگری ساده و دقیقی وجود دارند که می‌توانید حتی در خانه انجام دهید. سلامتی خود را با چکاپ‌های منظم تضمین کنید.
شواهد روزافزون از اثرات ضد سرطانی GLP-1
مدیکال نیوز تودی برای بررسی ابعاد دیگر این موضوع با دکتر آنتون بیلچیک (Anton Bilchik)، جراح انکولوژیست و مدیر «برنامه گوارش و کبد» (Gastrointestinal and Hepatobiliary Program) در انستیتو سرطان پراویدنس سنت جان کالیفرنیا، گفتگو کرده است.
دکتر بیلچیک که در این مطالعه مشارکت نداشته، نتایج آن را بسیار حیاتی می‌داند و معتقد است این پژوهش ثابت می‌کند آگونیست‌های GLP-1 فراتر از کاهش وزن، پتانسیل ضد سرطانی دارند.
او تحلیل خود را این‌گونه بیان می‌کند:
«این اثر ضد سرطانی می‌تواند نتیجه مستقیم کاهش وزن باشد، یا شاید خود دارو مستقیماً با تأثیر بر سیستم ایمنی، میکروبیوم (Microbiome) روده و کاهش التهاب، جلوی سرطان را می‌گیرد. تمام این موارد به‌عنوان دلایل احتمالی بروز سرطان روده شناخته می‌شوند.»
دکتر بیلچیک ادامه می‌دهد:
«جذاب‌ترین بخش ماجرا اینجاست که این داروها ابتدا فقط برای لاغری معرفی شدند. اما حالا می‌بینیم که در بیماری‌های قلبی و حتی درمان سرطان هم نقش کلیدی بازی می‌کنند.»
او در پایان این پرسش مهم را مطرح می‌کند:
«بنابراین سؤال این است: اگر واقعاً مکانیسم ضد سرطانی مستقیمی در کار باشد، آیا نباید این داروها بخشی از پروتکل درمانی بیماران سرطانی شوند؟ به نظر می‌رسد دامنه اثرگذاری و فواید این داروها بسیار وسیع‌تر از آن چیزی است که ما در ابتدا تصور می‌کردیم.»
بازنشر
