مصرف شاهدانه (ماری جوانا، گل) با نازک شدن قشر مغز در نوجوانان در ارتباط است

مطالعات مختلفی نشان داده‌اند که مصرف شاهدانه (ماری‌جوانا یا گل) به ویژه در دوران نوجوانی، ممکن است باعث نازک شدن قشر مغز شود. این قشر نازک‌شده در بخش‌های مرتبط با شناخت و کنترل عاطفی می‌تواند تأثیر بگذارد. نوجوانان به دلیل اینکه مغزشان هنوز در حال رشد و شکل‌گیری است، بیشتر در معرض آسیب‌های بلندمدت ناشی از مصرف مواد مخدر، از جمله شاهدانه، هستند. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که این نازک شدن قشر مغز ممکن است روی توانایی‌های شناختی، حافظه، تصمیم‌گیری و رفتارهای اجتماعی اثر منفی بگذارد.

در واقع، مصرف شاهدانه در نوجوانان با تأثیراتی بر بخش‌هایی از مغز مانند قشر پیش‌پیشانی (prefrontal cortex) و هیپوکامپ مرتبط است. قشر پیش‌پیشانی نقش کلیدی در فرایندهای شناختی مانند تصمیم‌گیری، تنظیم رفتار و کنترل تکانه‌ها دارد و نازک‌شدن این بخش می‌تواند توانایی فرد را در کنترل رفتارهای خود کاهش دهد. هیپوکامپ هم که با حافظه و یادگیری مرتبط است، به مصرف شاهدانه حساسیت بالایی دارد و آسیب به آن می‌تواند منجربه کاهش حافظه و مشکل در یادگیری شود.

مطالعات تصویربرداری مغزی نشان داده‌اند که نوجوانانی که به طور مداوم از شاهدانه استفاده می‌کنند، نازک شدن قشر مغزی بیشتری نسبت به هم‌سالان خود دارند که از این ماده استفاده نمی‌کنند. این تغییرات می‌توانند دائمی باشند و حتی در صورت قطع مصرف هم مغز به طور کامل به حالت عادی بازنگردد.

در کل، این یافته‌ها نشان می‌دهند که مصرف شاهدانه در دوران حساس رشد مغزی ممکن است بر عملکردهای شناختی بلندمدت اثر منفی داشته باشد و خطر بروز مشکلات روانی مانند اضطراب، افسردگی و کاهش انگیزه را افزایش دهد. این موضوع نگرانی‌های زیادی در خصوص استفاده از این ماده در نوجوانان به وجود آورده و متخصصان به والدین و مربیان توصیه می‌کنند که درباره خطرات مصرف شاهدانه در این سنین آگاهی‌بخشی کنند.

همچنین، مطالعات نشان می‌دهند که مصرف شاهدانه در نوجوانی ممکن است احتمال ابتلا به اختلالات روان‌پریشی مانند اسکیزوفرنی را هم افزایش دهد. این ارتباط به خصوص در افرادی که سابقه خانوادگی این اختلالات را دارند، قوی‌تر است. ترکیبات فعال در شاهدانه، به ویژه تتراهیدروکانابینول(THC)، می‌توانند روی سیستم عصبی اثر گذاشته و احتمال بروز علائم روان‌پریشی را افزایش دهند.

یکی از عوامل مهمی که این اثرات را تشدید می‌کند، دوز مصرف و مدت زمان استفاده است. به طور کلی، هر چه میزان مصرف و مدت زمان استفاده از شاهدانه در سنین نوجوانی بیشتر باشد، تأثیرات منفی آن روی ساختار و عملکرد مغز شدیدتر خواهد بود. علاوه بر این، نوجوانانی که به مصرف شاهدانه عادت می‌کنند، ممکن است با مشکلاتی در انگیزه، تمرکز و عملکرد تحصیلی مواجه شوند که در نهایت بر کیفیت زندگی و موفقیت‌های اجتماعی و شغلی آن‌ها تأثیر می‌گذارد.

از سوی دیگر، ترکیب خاص THC که در شاهدانه وجود دارد، می‌تواند با گیرنده‌های کانابینوئید در مغز واکنش داده و در فرایندهایی مانند حافظه، تنظیم خلق و خو و خواب اختلال ایجاد کند. این اختلالات به ویژه در نوجوانان که هنوز سیستم عصبی آن‌ها در حال رشد است، ممکن است اثرات جبران‌ناپذیری داشته باشد.

با توجه به این موارد، سازمان‌های بهداشتی و روانشناسی توصیه می‌کنند که نوجوانان از مصرف شاهدانه خودداری کنند و والدین و مسئولان آموزشی هم با افزایش آگاهی، راهنمایی‌های لازم را در اختیار جوانان قرار دهند. همچنین، در برخی کشورها، برنامه‌های پیشگیرانه‌ای برای کاهش مصرف شاهدانه در نوجوانان اجرا می‌شود تا با ارائه اطلاعات و پشتیبانی، خطرات مصرف مواد مخدر را کاهش دهند.

اثرات مصرف شاهدانه بر ساختار مغز نوجوانان

مصرف شاهدانه در دوران نوجوانی می‌تواند منجر به تغییراتی در ساختار مغز، از جمله نازک شدن قشر مغز به‌ویژه در قشر پیش‌پیشانی (prefrontal cortex) شود. این قشر نقش مهمی در تصمیم‌گیری، کنترل تکانه‌ها و تنظیم رفتارهای اجتماعی دارد. نازک شدن این بخش باعث کاهش توانایی‌های شناختی و کنترل رفتار در نوجوانان می‌شود.

تأثیرات مصرف شاهدانه بر حافظه و یادگیری

بخش هیپوکامپ که در حافظه و یادگیری نقش کلیدی دارد، به شدت به مصرف شاهدانه حساس است. مصرف مداوم این ماده می‌تواند به آسیب هیپوکامپ منجر شود که باعث کاهش قدرت حافظه و مشکلاتی در یادگیری و تمرکز خواهد شد.

افزایش خطر ابتلا به اختلالات روان‌پریشی

مصرف شاهدانه در نوجوانی با افزایش خطر ابتلا به اختلالات روان‌پریشی مانند اسکیزوفرنی در ارتباط است. این خطر به خصوص در افرادی که سابقه خانوادگی این اختلالات را دارند، بیشتر است. ترکیبات فعال در شاهدانه مانند تتراهیدروکانابینول (THC) می‌توانند به طور مستقیم روی سیستم عصبی تأثیر گذاشته و علائم روان‌پریشی را تشدید کنند.

اثرات مصرف طولانی‌مدت و دوز بالا

تأثیرات مصرف شاهدانه به دوز مصرف و مدت زمان استفاده هم بستگی دارد. نوجوانانی که به طور مداوم و در دوزهای بالا از شاهدانه استفاده می‌کنند، بیشتر در معرض اثرات منفی آن بر ساختار مغز و عملکرد شناختی قرار دارند. مصرف طولانی‌مدت می‌تواند منجر به کاهش انگیزه، کاهش تمرکز و افت تحصیلی شود.

اختلال در سیستم کانابینوئید مغز

THC موجود در شاهدانه به گیرنده‌های کانابینوئید در مغز متصل می‌شود و بر فرایندهایی مانند حافظه، تنظیم خلق‌وخو و خواب اثر منفی می‌گذارد. این اثرات در مغز نوجوانان که هنوز در حال رشد است، شدیدتر و ماندگارتر هستند و می‌توانند اثرات جبران‌ناپذیری داشته باشند.

توصیه‌های پیشگیرانه برای والدین و مسئولان

سازمان‌های بهداشتی و روانشناسی توصیه می‌کنند که والدین و مسئولان آموزشی آگاهی نوجوانان را در مورد خطرات مصرف شاهدانه افزایش دهند. برنامه‌های آموزشی و آگاه‌سازی در محیط‌های خانوادگی و آموزشی می‌تواند به پیشگیری از مصرف شاهدانه و کاهش خطرات ناشی از آن در نوجوانان کمک کند.

برنامه‌های پیشگیرانه در کشورها

در برخی کشورها، برای کاهش مصرف شاهدانه در نوجوانان، برنامه‌های پیشگیرانه اجرا می‌شود. این برنامه‌ها از طریق ارائه اطلاعات و پشتیبانی‌های لازم تلاش می‌کنند تا آگاهی نوجوانان را افزایش داده و از مصرف مواد مخدر جلوگیری کنند. این رویکردها شامل آموزش‌های مدرسه‌ای، جلسات خانوادگی و مشاوره‌های فردی است.

جمع‌بندی

مصرف شاهدانه (ماری‌جوانا) در نوجوانان با تغییرات منفی در ساختار و عملکرد مغز همراه است. مطالعات نشان می‌دهند که مصرف این ماده می‌تواند منجر به نازک شدن قشر پیش‌پیشانی و آسیب به هیپوکامپ شود که این دو بخش در تصمیم‌گیری، حافظه و یادگیری نقش مهمی دارند. علاوه بر این، مصرف شاهدانه در این دوران، احتمال ابتلا به اختلالات روان‌پریشی مانند اسکیزوفرنی را افزایش می‌دهد، به ویژه در افرادی که سابقه خانوادگی این مشکلات را دارند.

اثرگذاری مصرف به میزان دوز و مدت زمان استفاده هم وابسته است؛ هرچه مصرف طولانی‌تر و دوز بالاتر باشد، مشکلات شناختی، کاهش انگیزه و اختلالات در خواب و تنظیم خلق‌وخو بیشتر خواهد بود. به همین دلیل، سازمان‌های بهداشتی و روانشناسی توصیه می‌کنند که با افزایش آگاهی والدین، مسئولان و نوجوانان، خطرات مصرف شاهدانه در این سنین کاهش پیدا کند و برنامه‌های پیشگیرانه برای جلوگیری از مصرف این ماده اجرا شوند.