همه چیز در مورد بیماری های مغز و اعصاب

سیستم عصبی انسان از مغز، نخاع و اعصاب تشکیل شده است و به‌عنوان مرکز کنترل بدن شناخته می‌شود. زمانی‌که این سیستم عملکرد خوبی داشته باشد، به فرد این امکان را می‌دهد که در انجام تمام کارهای خود مانند راه‌رفتن، صحبت‌کردن، بلعیدن، نفس‌کشیدن و... خوب عمل کند.

گاهی اوقات برخی مشکلاتی بر سیستم عصبی انسان تاثیر می‌گذارند و در نتیجه منجر به بروز بیماری مغز و اعصاب می‌شوند. پارکینسون «Parkinson» و ام‌اس «MS» دو بیماری شایع مغز و اعصاب هستند که می‌توانند تاثیرات زیادی بر عملکرد افراد داشته باشند. در این مقاله از وبلاگ داروتامین قصد داریم به این دو بیماری بیشتر بپردازیم تا شما هم با آن‌ها بیشتر آشنا شوید. در ادامه ضمن معرفی هر دو بیماری، علل، علائم و حتی روش درمان‌ آن‌ها هم تشریح شده است؛ پس تا آخر مطلب همراه ما باشید.

بیماری پارکینسون چیست؟

بیماری پارکینسون به‌عنوان یک اختلال عصبی پیش‌رونده شناخته شده و مشکلات حرکتی اولین نشانه آن است. حرکات صاف و هماهنگ ماهیچه‌های بدن توسط دوپامین؛ ماده‌ای موجود در مغز، امکان‌پذیر می‌شود. دوپامین در بخشی از مغز به نام توده سیاه «substantia nigra» تولید خواهد شد. در پارکینسون، سلول‌های توده سیاه شروع به مردن می‌کنند. در این حالت سطح دوپامین کاهش می‌یابد و زمانی‌که مقدار آن 60 تا 80درصد کاهش پیدا کرد، علائم پارکینسون ظاهر می‌شوند.

مراحل بیماری پارکینسون

همان‌طور که گفته شد، پارکینسون یک بیماری پیش‌رونده است؛ بدین معنی که علائم این بیماری با گذشت زمان بدتر می‌شود. بسیاری از پزشکان بیماری را به پنج مرحله زیر تقسیم می‌کنند:

• مرحله 1: مرحله 1 پارکینسون خفیف‌ترین شکل است که علائم قابل توجهی ایجاد نمی‌کند.
• مرحله 2: پیشرفت از مرحله 1 به مرحله 2 می‌تواند ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد. در این مرحله تجربه هر فرد متفاوت خواهد بود.
• مرحله 3: در این مرحله میانی، علائم به نقطه عطف خود می‌‎رسند. اگرچه بعید است که فرد علائم جدیدی را تجربه کند؛ اما احتمالا آن‌ها بیشتر از قبل مشخص باشند و حتی در تمام کارهای روزانه اختلال ایجاد کنند.
• مرحله 4: پیشرفت از مرحله 3 به مرحله 4 تغییرات قابل توجهی به‌همراه دارد. در این مرحله، بیمار در هنگام ایستادن بدون واکر «walker» یا وسیله کمکی مشکل زیادی خواهد داشت.
• مرحله 5: این مرحله پیشرفته‌ترین حالت است که در آن بیمار با وجود علائم شدید به کمک شبانه‌روزی نیاز دارد. در این شرایط ایستادن فرد سخت خواهد بود و حتی به احتمال زیاد به ویلچر نیاز خواهد داشت.

علائم بیماری پارکینسون

برخی از علائم اولیه پارکینسون می‌توانند چندین سال قبل از ایجاد مشکلات حرکتی شروع شوند. علائم اولیه می‌تواند شامل کاهش توانایی بویایی (آنوسمی)، یبوست، دست خط کوچک و فشرده، تغییر صدا و ژست خمیده باشد. در این بیماری چهار مشکل اصلی حرکتی که مشاهده می‌شود، عبارت‌اند از:

• لرزش در هنگام استراحت؛
• حرکت‌های آهسته؛
• سفتی بازوها، پاها و تنه؛
• مشکلات در تعادل.

علائم ثانویه پارکینسون می‌توانند شامل حالت چهره مات‌ومبهوت، گیرافتادن هنگام راه‌رفتن، سخن‌گفتن کم و آرام، کاهش پلک‌زدن و بلعیدن، تمایل به عقب‌افتادن و راه‌رفتن پارکینسونی است. سایر علائم مرتبط ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• پوسته‌های سفید یا زرد روی قسمت‌های چرب پوست (درماتیت سبورئیک)؛
• افزایش نوع جدی سرطان پوست به‌نام ملانوم؛
• اختلالات خواب از جمله رویاهای واضح، صحبت‌کردن و حرکت در طول خواب؛
• افسردگی؛
• اضطراب؛
• توهمات؛
• روان‌پریشی؛
• مشکلات توجه و حافظه؛
• مشکل در روابط بصری.

علل بروز بیماری پارکینسون

علت دقیق بروز پارکینسون ناشناخته است؛ اما ممکن است هر دو مولفه ژنتیکی و محیطی نقش داشته باشند. برخی از دانشمندان بر این باورند که ویروس‌ها هم می‌توانند باعث ایجاد پارکینسون شوند. سطوح پایین دوپامین و نوراپی‌نفرین؛ ماده‌ای که دوپامین را تنظیم می‌کند با پارکینسون مرتبط است. پروتئین‌های غیر طبیعی به نام اجسام لوی «Lewy bodies» در مغز افراد مبتلا به پارکینسون یافت شده است. دانشمندان نمی‌دانند که در صورت وجود این اجسام، آن‌ها چه نقشی در ایجاد پارکینسون دارند. اگرچه هیچ دلیل شناخته‌شده‌ای وجود ندارد، تحقیق‌ها افرادی را که احتمال بیشتری برای ابتلا به این بیماری دارند، شناسایی کرده‌اند که عبارت‌اند از:

• جنسیت؛
• نژاد؛
• سن؛
• سابقه خانوادگی؛
• توکسین؛
• آسیب به سر.

تشخیص بیماری پارکینسون

آزمایش خاصی برای تشخیص پارکینسون وجود ندارد. معمولا تشخیص آن براساس تاریخچه سلامت، معاینه فیزیکی و عصبی و همچنین بررسی علائم و نشانه‌ها انجام می‌شود. آزمایشات تصویربرداری مانند سی‌تی اسکن یا MRI، ممکن است برای رد سایر شرایط استفاده شوند. همچنین احتمالا از اسکن انتقال‌دهنده دوپامین (DAT) استفاده شود. اگرچه این آزمایش‌ها پارکینسون را تایید نمی‌کنند؛ اما می‌توانند به رد سایر بیماری‌ها و به تشخیص پزشک کمک کنند.

درمان‌های بیماری پارکینسون

درمان پارکینسون به ترکیبی از موارد شامل تغییر سبک زندگی، داروها و درمان‌ها بستگی دارد. استراحت کافی، ورزش و رژیم غذایی متعادل مهم هستند. گفتاردرمانی، کاردرمانی و فیزیوتراپی هم می‌توانند به بهبود ارتباط‌ها و مراقبت از بیمار کمک کنند. تقریبا در تمام موارد، برای کمک به مدیریت علائم مختلف سلامت جسمی و روانی مرتبط با بیماری به دارو نیاز است.

برای درمان پارکینسون می‌توان از داروهای مختلفی استفاده کرد. لوودوپا، آگونیست‌های‌دوپامین، آنتی‌کولینرژیک‌ها، آمانتادین، مهارکننده‌های COMT و MAO-B از جمله داروهایی هستند که برای درمان این بیماری تجویز می‌شوند. همچنین جراحی پارکینسون مختص افرادی است که به دارو، درمان و تغییرات سبک زندگی پاسخ نمی‌دهند.

بیماری ام اس

ام اس (MS) یا مولتیپل اسکلروزیس (MS) یک بیماری مزمن است که سیستم عصبی مرکزی (CNS) را درگیر می‌کند. در این بیماری، سیستم ایمنی بدن فرد به میلین حمله خواهد کرد. MS باعث التهاب و ضایعات موقتی می‌شود. همچنین می‌تواند ارسال سیگنال به سایر اعضای بدن را برای مغز دشوار کند.

علائم بیماری ام اس

افراد مبتلا به ام‌اس تعداد زیادی از علائم را تجربه می‌کنند. با توجه به ماهیت بیماری، علائم می‌توانند در افراد مختلف، بسیار متفاوت باشند. همچنین بیماری می‌تواند از نظر شدت، سال‌به‌سال، ماه‌به‌ماه و حتی روزبه‌روز تغییر کند. در ادامه برخی از شایع‌ترین علائم مرتبط با ام اس آورده شده است:

• خستگی و بی‌حالی؛
• مشکل در راه‌رفتن؛
• مشکلات بینایی؛
• مشکلات گفتاری؛
• درد حاد یا مزمن؛
• لرزش؛
• مسائل شناختی شامل تمرکز، حافظه و کلمه‌یابی؛
• مشکل در جویدن و بلعیدن؛
• مسائل خواب؛
• مشکلات کنترل مثانه.

انواع ام اس

بیماری ام اس به چندین نوع مختلف تقسیم می‌شود که در ادامه تمام آن‌ها به‌صورت مختصر بررسی شده‌اند:

• سندرم ایزوله بالینی (CIS): سندرم ایزوله بالینی یک بیماری قبل از MS است که تنها بخشی از علائم را شامل می‌شود و حداقل 24 ساعت طول می‌کشد. این علائم به دلیل دمیلیناسیون در CNS است.
• ام اس عودکننده- فروکش‌کننده (RRMS): این نوع بیماری شامل عودهای واضح فعالیت بیماری و به‌دنبال آن بهبودی است. در طول دوره‌های بهبودی، علائم یا خفیف هستند یا اصلا وجود ندارند. همچنین پیشرفت خفیف تا متوسط ​​بیماری وجود دارد.
• ام اس اولیه پیش‌رونده فعال (PPMS): اگر مبتلا به ام اس پیش‌رونده اولیه (PPMS) هستید، عملکرد عصبی با شروع علائم به تدریج بدتر می‌شود.
• ام اس پیش‌رونده ثانویه (SPMS): این نوع ام اس زمانی رخ می‌دهد که RRMS به شکل پیش‌رونده تبدیل می‌شود. در این شرایط ممکن است علاوه‌بر ناتوانی یا بدترشدن تدریجی عملکرد، عودهای قابل توجهی داشته باشید.

چه چیزی باعث بروز ام اس می‌شود؟

در شرایط ابتلا به ام اس، لایه محافظ میلین در اطراف بعضی از رشته‌های عصبی مغز، عصب بینایی و نخاع آسیب خواهد دید. محققین اعتقاد دارند که این آسیب نتیجه حمله سیستم ایمنی است. همچنین آن‌ها تصور می‌کنند احتمالا یک محرک محیطی، مانند یک ویروس یا سم وجود دارد که باعث حمله سیستم ایمنی می‌شود.

همان‌طور‌که سیستم ایمنی بدن به میلین حمله می‌کند، باعث دمیلیناسیون می‌شود. این شرایط می‌تواند با تشکیل لایه‌های جدید، میلین بهبود دهد؛ اما التهاب مزمن می‌تواند منجر به بافت اسکار و در نتیجه اختلالات عصبی پایدار شود. ام اس ارثی نیست؛ اما داشتن والدین یا خواهر و برادر مبتلا به ام اس خطر ابتلا به آن را اندکی افزایش می‌دهد.

ام اس چگونه درمان می‌شود؟

در حال حاضر هیچ درمانی برای ام اس در دسترس نیست؛ اما گزینه‌های درمانی مختلفی وجود دارند که می‌توانند به بیمار در مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی کمک کنند. این درمان‌ها شامل موارد زیر هستند:

• درمان‌های اصلاح‌کننده بیماری (DMTs): DMTها برای کاهش سرعت پیشرفت ام اس و کاهش میزان عود طراحی شده‌اند. داروهای خودتزریقی اصلاح‌کننده بیماری برای RRMS شامل گلاتیرامر استات (Copaxone) و اینترفرون‌های بتا مانند موارد زیر هستند.
• اکستاویا؛
• آوونکس؛
• بتاسرون؛
• پلگریدی؛
• ربیف.

در سال 2020 اداره مواد غذایی و دارویی ایالات متحده آمریکا Kesimpta را برای درمان بیماری تایید کرد. این دارو یک آنتی‌بادی مونوکلونال تزریقی است. داروهای خوراکی برای RRMS شامل دی متیل فومارات، فینگولیمود، تری فلونوماید، کلادربین، دیروکسیمل فومارات، سیپونیمود، اوزانیمود، مونو متیل فومرات پونزیمود هستند.

در سال 2017 هم سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) اولین دی‌متیل‌تریپتامین را برای افراد مبتلا به PPMS تایید کرد. این داروی تزریقی، ocrelizumab (Ocrevus) نامیده می‌شود و همچنین می‌توان از آن برای درمان RRMS هم استفاده کرد. داروهای ام‌اس برای همه افراد مناسب نیستند. شما باید با پزشک خودتان در مورد داروی مناسب و همچنین خطرات و فواید هر کدام از آن‌ها صحبت کنید. البته برخی درمان‌های دیگر هم وجود دارند.

پزشک می‌تواند کورتیکواستروئیدهایی مانند متیل پردنیزولون (مدرول) یا ژل آکتار (ACTH) را برای درمان عود تجویز کند. درمان‌های دیگر هم ممکن است با هدف کاهش علائم خاص برای کمک به بهبود کیفیت زندگی باشد. از آنجایی‌که ام اس در همه افراد متفاوت است، درمان آن به علائم خاص بیمار بستگی دارد. برای اکثر افراد، داشتن یک رویکرد انعطاف‌پذیر ضروری است.

سخن پایانی

پارکینسون و ام اس دو نوع بیماری مغز و اعصاب هستند که می‌توانند بر بدن تاثیرات منفی زیادی داشته باشند. اولین علامت پارکینسون، مشکلات حرکتی است و با ابتلا به این بیماری شخص دچار مشکلاتی مانند لرزش، حرکات آهسته و مشکل در تعادل می‌شود.

علائم ام اس در افراد مختلف متفاوت است؛ اما خستگی و بی‌حالی، مشکل در راه‌رفتن، مشکلات بینایی و گفتاری و همچنین درد حاد یا مزمن چندین علامت این نوع بیماری هستند. هر یک از این بیماری‌ها دارای علل مختلف‌اند و برای هر کدام درمان‌های مختلفی وجود دارد. در این مقاله از داروتامین به‌طور کامل به معرفی این دو بیماری پرداخته شد.