پزشکان هشدار میدهند: ترکیب این داروهای رایج با سرماخوردگی میتواند خطرناک باشد
زمستان با تمام زیباییهایش از راه رسیده است و همراه با دانههای برف و هوای سرد، مهمان ناخوانده همیشگی یعنی سرماخوردگی و آنفلوانزا نیز در شهرها و خانهها شیوع پیدا میکند. در این روزهای سرد، قفسه داروخانهها پر از مشتریانی است که با چشمانی خسته و صدایی گرفته، برای رهایی از آبریزش بینی، سرفه و بدندرد به دنبال سریعترین و قویترین راه حل موجود هستند. بسیاری از ما بدون مشورت با پزشک و تنها با اتکا به تجربه قبلی یا تبلیغات تلویزیونی، اقدام به خرید قرصهای ترکیبی سرماخوردگی (Adult Cold) یا شربتهای رنگارنگ سینه میکنیم و تصور میکنیم که این داروها بیخطرترین محصولات جهان هستند. اما متخصصان داروسازی و پزشکان هشداری جدی و تکاندهنده میدهند که شاید تا به حال کمتر به آن توجه کردهاید و آن این است که جعبه داروهای خانگی شما ممکن است ناخواسته به یک میدان مین خطرناک تبدیل شده باشد که سلامت شما را تهدید میکند.
فشار خون و نبرد پنهان با داروهای ضد احتقان
اگر شما یکی از میلیونها نفری هستید که هر صبح برای کنترل فشار خون خود دارو مصرف میکنید، قفسه داروهای سرماخوردگی میتواند برای شما منطقهای ممنوعه و پرخطر باشد. بسیاری از افراد نمیدانند که مکانیزم اثر داروهای ضد احتقان دقیقاً برعکس داروهای فشار خون است. موادی مانند سودوافدرین و فنیلاففرین با تنگ کردن عروق خونی متورم در بینی عمل میکنند تا راه تنفس باز شود، اما مشکل بزرگ اینجاست که این داروها هوشمند نیستند و نمیتوانند فقط عروق بینی را انتخاب کنند؛ آنها عروق خونی را در سراسر بدن تنگ میکنند. این انقباض عروقی سیستمیک باعث میشود قلب برای پمپاژ خون به داخل این لولههای تنگشده، فشار بسیار بیشتری وارد کند و در نتیجه فشار خون به سرعت بالا میرود.
متخصصان قلب و عروق پیوسته هشدار میدهند که مصرف این ضد احتقانها میتواند اثر درمانی داروهای حیاتی فشار خون مانند لیزینوپریل (Lisinopril)، لوزارتان (Losartan) یا مسدودکنندههای بتا را کاملاً خنثی کند. دکتر سارا شفیعی، متخصص داروسازی بالینی در این باره میگوید: «ما در فصل سرما بیمارانی را میبینیم که فشار خونشان ماهها به خوبی کنترل شده بود، اما ناگهان بعد از سه روز مصرف قرص سرماخوردگی معمولی، با فشار خونهای بسیار بالا و خطرناک مانند ۱۸ روی ۱۱ به اورژانس مراجعه میکنند. این وضعیت برای کسی که سابقه سکته قلبی یا مغزی دارد، دقیقاً مانند بازی با آتش است.» برای این افراد، راهکارهای جایگزین باید با دقت انتخاب شود. اگر فشار خون بالا دارید، باید به دنبال داروهایی بگردید که روی جعبه آنها عبارت خاص مناسب برای فشار خون یا (HBP) درج شده است که معمولاً فاقد سودوافدرین هستند و یا از روشهای مکانیکی مانند اسپریهای آبنمک (Saline Spray) استفاده کنید که بدون هیچ خطر شیمیایی راه تنفس را باز میکنند.
خطر خاموش خونریزی داخلی در مصرف همزمان مسکنها
یکی دیگر از سناریوهای ترسناک و متاسفانه رایج در فصل زمستان، تداخل دارویی بین مسکنهای ضدالتهابی و داروهای رقیقکننده خون است. وقتی آنفلوانزا میگیریم، بدندرد شدیدی به سراغمان میآید و اولین واکنش ما مصرف مسکن است. داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن، ناپروکسن (Naproxen) و دیکلوفناک (Diclofenac) گزینههای محبوبی هستند، اما آنها دشمنان پنهان دیواره معده محسوب میشوند. این داروها لایه محافظ مخاطی معده را تضعیف میکنند و زمینه را برای ایجاد زخمهای میکروسکوپی فراهم میسازند. حال تصور کنید فردی که برای جلوگیری از لخته شدن خون، داروی رقیقکننده قوی مثل وارفارین (Warfarin) یا ریواروکسابان (Rivaroxaban) مصرف میکند، برای تسکین گلودرد خود چند روز پیاپی ناپروکسن بخورد.
تحقیقات پزشکی متعدد نشان داده است که این ترکیب خطر خونریزی گوارشی را بهشکل چشمگیری و تصاعدی افزایش میدهد. از آنجا که خون به دلیل مصرف داروهای ضدانعقاد رقیق شده است، توانایی لخته شدن و بستن زخمهای کوچک را ندارد. بنابراین، یک زخم معده کوچک ناشی از مسکن که شاید در حالت عادی خودبهخود ترمیم میشد، تبدیل به یک خونریزی داخلی تمامعیار و تهدیدکننده حیات میشود. نشانههای این وضعیت خطرناک همیشه واضح نیستند و گاهی با علائم بیماری اشتباه گرفته میشوند. مشاهده مدفوع تیره یا قیریرنگ، استفراغی که رگههای خونی دارد یا شبیه تفاله قهوه است، و یا ضعف شدید و ناگهانی همراه با رنگپریدگی میتواند زنگ خطر جدی برای این تداخل دارویی باشد. اگر داروی ضدانعقاد مصرف میکنید، تنها مسکن نسبتاً امن برای شما که معمولاً تداخل کمتری ایجاد میکند استامینوفن است، البته آن هم باید با دوز کنترلشده و تایید پزشک مصرف شود.
تداخل عجیب و خطرناک داروهای اعصاب با شربت سینه
این بخش مربوط به یکی از پیچیدهترین و در عین حال خطرناکترین تداخلات دارویی است که کمتر کسی از عموم مردم از آن اطلاع دارد و مربوط به شیمی مغز میشود. بسیاری از شربتهای ضد سرفه قوی حاوی مادهای موثر به نام دکسترومتورفان هستند که روی بستهبندی داروها معمولاً با علامت اختصاری "DM" مشخص میشود تا خریداران متوجه وجود آن شوند. از سوی دیگر، داروهای بسیار رایج ضد افسردگی و ضد اضطراب مانند فلوکستین (Fluoxetine)، سرترالین (Sertraline) و سیتالوپرام (Citalopram) با مکانیسم افزایش سطح سروتونین در مغز عمل میکنند تا خلقوخو را بهبود بخشند. مشکل بزرگ و ناپیدا زمانی رخ میدهد که دکسترومتورفان نیز وارد این چرخه میشود، زیرا این دارو هم تا حدی بر روی سطح سروتونین اثر میگذارد.
مصرف همزمان یک داروی مهارکننده بازجذب سروتونین (SSRI) با شربت سینه حاوی دکسترومتورفان میتواند منجر به انباشت بیش از حد سروتونین در مغز شود، وضعیتی که در پزشکی به آن سندروم سروتونین (Serotonin Syndrome) میگویند. این سندروم میتواند بسیار خطرناک باشد و علائمی ایجاد کند که بیمار اصلاً تصور نمیکند ربطی به داروی سرماخوردگی داشته باشد. علائم شامل بیقراری شدید و آشفتگی ذهنی، ضربان قلب بالا و نوسان فشار خون، انقباضات عضلانی غیرارادی و لرزش بدن، تعریق شدید و تب بالا، و در موارد شدیدتر گیجی و تشنج است. پزشکان اکیداً توصیه میکنند اگر تحت درمان با هر نوع داروی اعصاب هستید، هرگز خودسرانه شربت سینه مصرف نکنید و حتماً از داروساز بخواهید گزینهای را به شما پیشنهاد دهد که با داروی اعصاب شما تداخل شیمیایی نداشته باشد تا از این طوفان مغزی در امان بمانید.
کبد و ریاضیات مرگبار انباشت استامینوفن
شاید فکر کنید استامینوفن بیخطرترین داروی دنیاست و مثل نقل و نبات میتوان آن را مصرف کرد، اما آمارها واقعیت تلخ دیگری را نشان میدهند. مسمومیت با استامینوفن یکی از شایعترین علل نارسایی حاد کبد در سراسر جهان است و دلیل اصلی آن معمولاً عدم آگاهی بیماران از وجود این ماده در داروهای مختلف است. بیایید یک سناریوی رایج را مرور کنیم که در آن ریاضیات ساده تبدیل به یک فاجعه پزشکی میشود. فرض کنید شما سرما خوردهاید. صبح یک قرص ترکیبی سرماخوردگی میخورید که معمولاً حاوی ۳۲۵ میلیگرم استامینوفن است. ظهر سردرد شدید میگیرید و دو عدد قرص استامینوفن کدئین هم مصرف میکنید. شب تب میکنید و برای اینکه راحت بخوابید، یک لیوان نوشیدنی داغ سرماخوردگی یا همان ساشههای پودری حلشونده را سر میکشید که آن هم ممکن است حاوی ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ میلیگرم استامینوفن باشد.
بدون اینکه حتی متوجه باشید، شما در حال انباشته کردن دوز سمی و خطرناک این دارو در کبد خود هستید. حداکثر دوز مجاز استامینوفن برای یک فرد کاملاً سالم بزرگسال ۴۰۰۰ میلیگرم در بیستوشش ساعت است، اما برای افرادی که کوچکترین مشکل کبدی دارند یا الکل مصرف میکنند، این مقدار بسیار کمتر است و آستانه مسمومیت پایینتر میآید. خطر پنهان دقیقاً اینجاست که بسیاری از مردم نمیدانند در قرص سرماخوردگی، قرص سینوس، کپسول ژلوفن کامپاند و شربت تببر، یک ماده مشترک وجود دارد. مصرف همزمان همه این داروها با هم یعنی حرکت سریع و خاموش به سمت تخریب سلولهای کبدی و نارسایی کبد که میتواند مرگبار باشد. همیشه باید برچسب داروها را با دقت بخوانید و اگر کلمه "Acetaminophen" یا "Paracetamol" را در دو داروی مختلف دیدید، به هیچ وجه آنها را در یک بازه زمانی مشترک مصرف نکنید.
خوابآلودگی مضاعف و خطر سقوط
بسیاری از داروهای سرماخوردگی که با عنوان مخصوص شب (Night Time) فروخته میشوند، حاوی آنتیهیستامینهای نسل اول مانند دیفنهیدرامین (Diphenhydramine) هستند. این داروها علاوه بر خشک کردن ترشحات بینی، خاصیت عبور از سد خونی-مغزی را دارند و به شدت خوابآور هستند. حال اگر شما برای کنترل اضطراب، مشکلات خواب یا تشنج خود داروهایی از خانواده بنزودیازپینها مانند آلپرازولام (Alprazolam)، دیازپام (Diazepam) یا کلونازپام (Clonazepam) مصرف میکنید، اضافه کردن یک قرص سرماخوردگی شبانه به این معادله میتواند بسیار خطرناک باشد. این داروها اثر یکدیگر را تشدید میکنند که در داروسازی به آن اثر همافزایی میگویند.
این ترکیب دارویی میتواند باعث خوابآلودگی بسیار شدید، گیجی، اختلال در تعادل و کندی عملکرد مغز شود. این وضعیت به ویژه برای سالمندان بسیار خطرناک است، زیرا خطر زمین خوردن و شکستگی لگن را به شدت افزایش میدهد. در موارد شدیدتر، ترکیب آرامبخشها با آنتیهیستامینهای قوی میتواند منجر به سرکوب تنفسی شود، وضعیتی که در آن تنفس فرد در خواب به قدری کند و سطحی میشود که اکسیژن کافی به مغز نمیرسد. رانندگی یا کار با دستگاههای حساس صنعتی با این ترکیب دارویی در بدن، عملاً تفاوتی با رانندگی در حالت مستی ندارد و میتواند فاجعهآفرین باشد.
بازنشر
