افزایش سنگ کلیه در اثر کم آبی بدن در فصل تابستان

سنگ کلیه یکی از شایع‌ترین و دردناک‌ترین اختلالات مجاری ادراری است که می‌تواند زندگی افراد را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار دهد. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که مواد معدنی و نمک‌ها در کلیه‌ها رسوب‌کرده و به‌مرورزمان تبدیل به سنگ‌هایی کوچک و بزرگ می‌شوند. درد شدید و ناگهانی، حالت تهوع، استفراغ و مشکلات ادراری تنها بخشی از علائمی هستند که بیماران سنگ کلیه تجربه می‌کنند. با وجود پیشرفت‌های پزشکی در تشخیص و درمان این بیماری، پیشگیری از تشکیل سنگ‌های کلیوی همچنان بهترین راهکار محسوب می‌شود. آگاهی از علل و عوامل خطر، همچنین بهره‌گیری از رژیم‌های غذایی مناسب و مصرف کافی مایعات می‌تواند نقش مهمی در کاهش بروز این بیماری ایفا کند. این مقاله به بررسی جامع سنگ کلیه، علائم، علل، روش‌های تشخیص و درمان آن پرداخته و راهکارهای مؤثر برای پیشگیری از این بیماری را ارائه می‌دهد.

 

رابطه سنگ کلیه با کم‌آبی بدن چیست؟

رابطه بین سنگ کلیه و کم‌آبی بدن بسیار نزدیک و مهم است. کم‌آبی بدن می‌تواند به طور قابل‌توجهی خطر تشکیل سنگ‌های کلیوی را افزایش دهد. در زیر به دلایل و چگونگی این ارتباط پرداخته می‌شود:

تراکم بالای مواد معدنی و نمک‌ها: وقتی بدن دچار کم‌آبی می‌شود، حجم ادرار کاهش‌ پیدا می‌کند و ادرار غلیظ‌تر می‌شود. این وضعیت باعث می‌شود که مواد معدنی و نمک‌ها در ادرار با تراکم بالاتری حضور داشته باشند و احتمال تشکیل کریستال‌ها و در نهایت سنگ‌های کلیوی افزایش پیدا کند.

کاهش دفع مواد زائد: کم‌آبی باعث کاهش حجم ادرار می‌شود که این امر می‌تواند دفع مواد زائد و مواد تشکیل‌دهنده سنگ‌ها مانند کلسیم، اگزالات و اسیداوریک را کاهش دهد. عدم دفع کافی این مواد می‌تواند منجر به رسوب و تشکیل سنگ‌ها شود.

تأثیر بر pH ادرار: کم‌آبی می‌تواند pH ادرار را تغییر دهد که ممکن است شرایط مناسبی برای تشکیل انواع خاصی از سنگ‌های کلیوی فراهم کند. به‌عنوان‌مثال، ادرار بسیار اسیدی یا بسیار قلیایی می‌تواند به تشکیل سنگ‌های اسیداوریکی یا سنگ‌های فسفاتی منجر شود.

تأثیر بر عملکرد کلیه‌ها: کم‌آبی مداوم می‌تواند به عملکرد کلیه‌ها آسیب برساند و توانایی آن‌ها در تصفیه خون و دفع مواد زائد را کاهش دهد که این هم می‌تواند به تشکیل سنگ‌های کلیوی کمک کند.

برای پیشگیری از تشکیل سنگ‌های کلیوی و کاهش خطر آن‌ها، مصرف کافی مایعات به‌ویژه آب بسیار مهم است. توصیه می‌شود که افراد به طور منظم آب بنوشند تا حجم ادرار کافی داشته باشند و غلظت مواد معدنی و نمک‌ها در ادرار به حداقل برسد. این اقدام ساده می‌تواند به طور قابل‌توجهی خطر تشکیل سنگ‌های کلیوی را کاهش دهد و سلامت کلیه‌ها را حفظ کند.

 

 

خطر ابتلا به سنگ کلیه در فصل گرما افزایش پیدا می‌کند؟

بله، خطر ابتلا به سنگ کلیه در فصل گرما افزایش پیدا می‌کند و این موضوع به دلایل مختلفی ارتباط مستقیم با شرایط جوی و رفتارهای انسانی دارد. در ادامه به توضیح این دلایل می‌پردازیم:

افزایش تعریق: در فصل گرما، بدن برای تنظیم دمای داخلی بیشتر عرق می‌کند. این تعریق زیاد می‌تواند منجر به کاهش میزان مایعات بدن شود. اگر این مایعات ازدست‌رفته با نوشیدن آب کافی جبران نشوند، بدن دچار کم‌آبی می‌شود که همان‌طور که گفته شد، یکی از عوامل اصلی تشکیل سنگ‌های کلیوی است.

کاهش مصرف آب: در فصل گرما، برخی افراد به دلیل مشغله یا عدم دسترسی به آب کافی، کمتر از حد نیاز آب می‌نوشند. این مسئله می‌تواند باعث کاهش حجم ادرار و افزایش غلظت مواد معدنی و نمک‌ها در ادرار شود که خطر تشکیل سنگ‌های کلیوی را افزایش می‌دهد.

تغییرات در رژیم غذایی: در فصل تابستان، افراد ممکن است رژیم غذایی خود را تغییر دهند و بیشتر از نوشیدنی‌های سرد و خوراکی‌های حاوی قند مصرف کنند. برخی از این نوشیدنی‌ها و خوراکی‌ها می‌توانند میزان کلسیم و اگزالات در ادرار را افزایش دهند و به تشکیل سنگ‌های کلیوی کمک کنند.

تأثیر دما بر کلیه‌ها: گرمای بیش از حد می‌تواند به طور مستقیم بر عملکرد کلیه‌ها تأثیر بگذارد و ممکن است منجر به افزایش غلظت ادرار و کاهش توانایی کلیه‌ها در دفع مواد زائد شود.

برای کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه در فصل گرما، توصیه می‌شود که:

- مصرف آب را افزایش دهید و به طور منظم و کافی آب بنوشید.

- از نوشیدنی‌های شیرین و نوشابه‌های گازدار پرهیز کنید و به‌جای آن‌ها از آب، آب‌میوه‌های طبیعی و نوشیدنی‌های کم‌قند استفاده کنید.

- مصرف مواد غذایی حاوی کلسیم و اگزالات مانند چای، شکلات و برخی میوه‌ها و سبزی‌ها را در حد اعتدال نگه دارید.

- در محیط‌های گرم و هنگام فعالیت‌های بدنی شدید، مراقب باشید که مایعات ازدست‌رفته را جبران کنید.

این اقدامات ساده می‌تواند به طور قابل‌توجهی خطر تشکیل سنگ‌های کلیوی را در فصل گرما کاهش دهد و به حفظ سلامت کلیه‌ها کمک کند.

 

 

 

نواحی درد و علائم ابتلا به سنگ کلیه

درد و علائم ناشی از سنگ کلیه ممکن است بسته به‌اندازه و محل سنگ متفاوت باشد. این علائم می‌توانند به‌صورت ناگهانی و شدید بروز کنند. در ادامه به مهم‌ترین نشانه‌ها و نواحی درد مرتبط با سنگ کلیه پرداخته شده است:

نواحی درد

درد پهلو و پشت: یکی از شایع‌ترین علائم سنگ کلیه، درد شدید و تیز در ناحیه پهلو و پشت، کمی پایین‌تر از دنده‌هاست. این درد می‌تواند به سمت پایین شکم و کشاله ران گسترش یابد.

درد در ناحیه تحتانی شکم و کشاله ران: به دلیل حرکت سنگ در مجاری ادراری، درد ممکن است به نواحی پایین‌تر شکم و کشاله ران منتقل شود.

درد هنگام ادرار: اگر سنگ در مجرای ادرار قرار بگیرد، ممکن است هنگام ادرار کردن درد و سوزش شدید حس شود.

علائم عمومی

درد شدید و ناگهانی: درد ناشی از سنگ کلیه معمولا به‌صورت ناگهانی و شدید بروز می‌کند و ممکن است متناوب باشد، یعنی دوره‌های شدت و کاهش درد وجود داشته باشد.

وجود خون در ادرار (هماچوری): ادرار ممکن است به دلیل آسیب به مجاری ادراری و کلیه‌ها خون‌آلود باشد. این خون ممکن است به‌صورت صورتی، قرمز یا قهوه‌ای ظاهر شود.

حالت تهوع و استفراغ: درد شدید ناشی از سنگ کلیه می‌تواند باعث احساس تهوع و حتی استفراغ شود.

افزایش نیاز به ادرار کردن: ممکن است احساس کنید که نیاز بیشتری به ادرار کردن دارید؛ اما تنها مقدار کمی ادرار خارج می‌شود.

ادرار کدر یا بوی بد: ادرار ممکن است به دلیل عفونت یا وجود سنگ، کدر یا بوی بد داشته باشد.

تب و لرز: اگر سنگ کلیه باعث عفونت ادراری شود، ممکن است تب و لرز هم همراه با دیگر علائم بروز کند.

نکات مهم

- درد متناوب: درد ناشی از سنگ کلیه می‌تواند به‌صورت متناوب باشد و شدت آن ممکن است تغییر کند.

- اندازه و محل سنگ: شدت و محل درد به‌اندازه و محل قرارگیری سنگ در مجاری ادراری بستگی دارد. سنگ‌های کوچک‌تر ممکن است بدون ایجاد درد زیادی دفع شوند، درحالی‌که سنگ‌های بزرگ‌تر می‌توانند درد شدیدتری ایجاد کنند و نیاز به درمان پزشکی داشته باشند.

در صورت بروز هر یک از این علائم، مهم است که به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و درمان مناسب صورت گیرد. درمان سنگ کلیه می‌تواند شامل مصرف دارو، نوشیدن مایعات بیشتر، استفاده از روش‌های غیرتهاجمی مانند سنگ‌شکنی با امواج شوک و در برخی موارد جراحی باشد.

 

عوارض وجود سنگ کلیه برای خود کلیه چیست؟

وجود سنگ کلیه می‌تواند عوارض مختلفی برای خود کلیه‌ها به همراه داشته باشد. این عوارض ممکن است به دلیل انسداد مجاری ادراری، عفونت‌ها و آسیب‌های مستقیم به بافت کلیه‌ها بروز کنند. در ادامه به مهم‌ترین عوارض سنگ کلیه برای کلیه‌ها پرداخته می‌شود:

انسداد مجاری ادراری

سنگ‌های کلیه ممکن است در مجاری ادراری حرکت کرده و باعث انسداد شوند. این انسداد می‌تواند جریان ادرار را متوقف یا کاهش دهد که ممکن است منجر به مشکلات زیر شود:

- هیدرونفروز (Hydronephrosis): تجمع ادرار در کلیه‌ها به دلیل انسداد مجاری ادراری که می‌تواند باعث تورم و آسیب به بافت کلیه شود.

- درد شدید و ناگهانی: انسداد می‌تواند باعث درد شدید و ناگهانی در ناحیه پهلو و پشت شود که به سمت پایین شکم و کشاله ران منتشر می‌شود.

عفونت‌های ادراری

سنگ‌های کلیه می‌توانند محیط مناسبی برای رشد باکتری‌ها فراهم کنند و خطر عفونت‌های ادراری را افزایش دهند. این عفونت‌ها می‌توانند به عوارض زیر منجر شوند:

- پیلونفریت (Pyelonephritis): عفونت باکتریایی شدید کلیه‌ها که می‌تواند باعث تب، لرز، درد شدید و آسیب به بافت کلیه شود.

- عفونت‌های مکرر: سنگ‌های کلیه می‌توانند باعث عفونت‌های مکرر و مزمن ادراری شوند که درمان آن‌ها دشوارتر است.

آسیب به بافت کلیه

وجود سنگ‌ها می‌تواند باعث آسیب‌های مستقیم به بافت کلیه‌ها شود:

- آسیب به نئوپانشیم کلیه: سنگ‌ها می‌توانند به نئوپانشیم (بافت عملکردی) کلیه آسیب رسانده و باعث کاهش عملکرد کلیه شوند.

- خونریزی: حرکت سنگ‌ها می‌تواند باعث خراش و آسیب به دیواره‌های مجاری ادراری و کلیه‌ها شود که منجر به خونریزی در ادرار می‌شود.

کاهش عملکرد کلیه

انسداد مکرر یا طولانی‌مدت مجاری ادراری می‌تواند منجر به کاهش عملکرد کلیه‌ها شود. این کاهش عملکرد ممکن است برگشت‌پذیر باشد اگر سنگ‌ها به‌موقع درمان شوند؛ اما در موارد شدید و درمان‌نشده ممکن است منجر به نارسایی کلیه شود.

تشکیل سنگ‌های بیشتر

وجود یک سنگ کلیه می‌تواند خطر تشکیل سنگ‌های جدید را افزایش دهد. تغییرات در شیمی ادرار و وجود نواحی آسیب‌دیده می‌تواند شرایط مساعدتری برای رسوب مواد معدنی و تشکیل سنگ‌های جدید فراهم کند.

 نکات پایانی

برای پیشگیری از عوارض جدی سنگ کلیه، تشخیص زودهنگام و درمان مناسب بسیار مهم است. در صورت بروز علائمی مانند درد شدید پهلو، خون در ادرار، تب و لرز یا علائم عفونت ادراری، مراجعه به پزشک ضروری است. روش‌های درمانی شامل مصرف دارو، سنگ‌شکنی با امواج شوک و در موارد شدید جراحی ممکن است برای رفع سنگ و جلوگیری از آسیب‌های بیشتر به کلیه‌ها موردنیاز باشد. همچنین، نوشیدن مایعات کافی، رژیم غذایی مناسب و مراقبت‌های پیشگیرانه می‌تواند به کاهش خطر تشکیل سنگ‌های کلیه کمک کند.

 

راه‌های جلوگیری از ابتلا به سنگ کلیه

پیشگیری از ابتلا به سنگ کلیه شامل اتخاذ روش‌های مختلفی در سبک زندگی و رژیم غذایی است که به کاهش خطر تشکیل سنگ‌های کلیوی کمک می‌کنند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از سنگ کلیه اشاره می‌شود:

نوشیدن مایعات کافی

- آب کافی بنوشید: مصرف حداقل 8-10 لیوان آب در روز به رقیق کردن ادرار و کاهش غلظت مواد معدنی و نمک‌ها کمک می‌کند.

- نوشیدنی‌های سالم مصرف کنید: علاوه بر آب، مصرف نوشیدنی‌های سالم مانند آب‌میوه‌های طبیعی (بدون شکر افزوده) می‌تواند مفید باشد.

رژیم غذایی مناسب

- کاهش مصرف نمک: مصرف بیش از حد نمک می‌تواند باعث افزایش کلسیم در ادرار شود و خطر تشکیل سنگ‌های کلسیمی را افزایش دهد.

- کاهش مصرف پروتئین حیوانی: مصرف زیاد پروتئین حیوانی می‌تواند تولید اسیداوریک را افزایش داده و خطر تشکیل سنگ‌های اسیداوریکی را افزایش دهد.

- محدودکردن مصرف اگزالات: مواد غذایی حاوی اگزالات مانند اسفناج، ریواس، چای و شکلات باید به مقدار معتدل مصرف شوند.

- مصرف کافی کلسیم: برخلاف باور عمومی، مصرف ناکافی کلسیم می‌تواند باعث افزایش اگزالات در ادرار شود. مصرف مواد غذایی حاوی کلسیم مانند لبنیات در حد متعادل توصیه می‌شود.

مصرف مکمل‌ها و داروها بااحتیاط

- مصرف مکمل‌ها: برخی مکمل‌ها مانند ویتامین C در مقادیر زیاد می‌توانند خطر تشکیل سنگ کلیه را افزایش دهند. مصرف مکمل‌ها باید تحت‌نظر پزشک باشد.

- داروها: برخی داروها ممکن است خطر تشکیل سنگ کلیه را افزایش دهند. با پزشک خود در مورد عوارض جانبی داروها مشورت کنید.

فعالیت بدنی منظم

- ورزش منظم: فعالیت بدنی منظم می‌تواند به بهبود سلامت کلی بدن و کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه کمک کند. ورزش‌های سبک تا متوسط مانند پیاده‌روی، دویدن و شنا توصیه می‌شود.

حفظ وزن سالم

- کنترل وزن: اضافه‌وزن و چاقی می‌توانند خطر تشکیل سنگ‌های کلیوی را افزایش دهند. حفظ وزن سالم از طریق رژیم غذایی متعادل و ورزش منظم می‌تواند مفید باشد.

مشورت با پزشک

- آزمایش‌ها دوره‌ای: در صورت داشتن سابقه سنگ کلیه، انجام آزمایش‌ها دوره‌ای برای بررسی وضعیت کلیه‌ها و ادرار مهم است.

- پزشک متخصص: در صورت داشتن سابقه خانوادگی یا شخصی سنگ کلیه، مشورت با پزشک متخصص برای بررسی و پیشگیری از تشکیل سنگ‌های جدید مفید خواهد بود.

رعایت توصیه‌های خاص برای انواع خاص سنگ‌ها

- سنگ‌های کلسیمی: کاهش مصرف نمک و پروتئین حیوانی و مصرف متعادل کلسیم.

- سنگ‌های اسیداوریکی: کاهش مصرف مواد غذایی حاوی پورین مانند گوشت قرمز، ماهی و صدف و مصرف مایعات قلیایی مانند آب‌لیمو.

- سنگ‌های استروویت: جلوگیری از عفونت‌های ادراری با رعایت بهداشت و مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در صورت تجویز پزشک.

با رعایت این توصیه‌ها و اتخاذ یک سبک زندگی سالم، می‌توانید خطر ابتلا به سنگ کلیه را به طور قابل‌توجهی کاهش دهید و از سلامت کلیه‌های خود محافظت کنید.